Shqipëria dhe Greqia kanë shtypur butonin “reset” në marrëdhëniet dypalëshe

Angazhimi intensiv diplomatik midis Greqisë dhe Shqipërisë, i cili kulmoi me vizitën e kryeministrit grek në Shqipëri në dhjetor 2022, e para në 13 vjet, është një tregues i fortë se të dyja qeveritë i shohin marrëdhëniet dypalëshe si një pikënisje e re.

Marrëdhëniet greko-shqiptare kanë pasur ngritje dhe gjithashtu shumë ulje. Megjithatë, që nga viti 2013, ato kanë dëshmuar një rritje të jashtëzakonshme, me kontakte të nivelit të lartë që janë forcuar dhe intensifikuar.

Ana e kundërt e këtij zhvillimi pozitiv është se evolucioni në komunikimin e tyre dypalësh nuk ka krijuar kushtet e nevojshme për zgjidhjen e problemeve kronike që duhet të ishin zgjidhur shumë kohë më parë.

Shpjegimi i vetëm më i fuqishëm për këtë amulli janë llogaritjet politike që i kanë devijuar lidershipet politike nga ndërmarrja e rreziqeve për të trajtuar çështje me interes kombëtar.

Të dy vendet jo vetëm që kanë pikëpamje të kundërta për të gjitha çështjet e hapura, por të dyja shoqëritë kanë gjithashtu lexime dhe ndjeshmëri krejtësisht të ndryshme në lidhje me to.

Në zemër të këtyre ndjeshmërive qëndron një mosbesim i përhershëm i bazuar në dy perceptime të gabuara të trashëguara nga e kaluara: një perceptim i përgjithshëm në Shqipëri se Greqia nuk e ka pranuar kurrë plotësisht krijimin e shtetit modern shqiptar; një perceptim i përgjithshëm në Greqi se shqiptarët kanë një axhendë të fshehur që synon të zvogëlojë ndikimin e Greqisë në rajon.

Çështjet kryesore në zemër të marrëdhënieve

Ka katër pika të nxehta në bisedimet Tiranë-Athinë, të gjitha të trashëguara nga e kaluara.

Përcaktimi i kufirit të Shelfit Kontinental dhe Zonave Detare greko-shqiptare dhe lidhja e dy marrëveshjeve për shmangien e incidenteve kufitare dhe mirëmbajtja e piramidave që përcaktojnë një pjesë të kufirit të tyre tokësor janë tre çështje me interes të përbashkët, ku të dyja palët bëjnë përpjekje të konsiderueshme për t’i zgjidhur ato.

Çështjet kufitare kanë qenë historikisht dhe mbeten burimi kryesor i tensionit në marrëdhëniet greko-shqiptare, me shumë politikanë dhe media nacionaliste nga të dyja palët që vënë në dukje një vend si kërcënim për integritetin territorial të tjetrit.

Sa më gjatë që çështjet kufitare të mbeten në harresë, veçanërisht në një rajon të brishtë si Ballkani, aq më shumë rritet rreziku që këto çështje të përdoren nga njerëz ose grupe me pikëpamje ekstremiste.

Çështja e katërt e hapur është kërkesa e vazhdueshme e Shqipërisë për heqjen e ligjit të Luftës së Dytë Botërore që e ka lënë teknikisht Greqinë në gjendje lufte me të.

Për një kohë të gjatë, pala greke hodhi poshtë pretendimet e Tiranës se ligji i luftës është ende në fuqi. Megjithatë, vitet e fundit, shumë zyrtarë grekë kanë shprehur gatishmërinë për t’i dhënë fund këtij ligji anakronik të luftës, i cili është absurd, veçanërisht pasi të dy shtetet janë tani aleatë të NATO-s.

Një tjetër çështje e diskutueshme është çështja çame, në lidhje me shqiptarët etnikë të dëbuar nga Greqia pas Luftës së Dytë Botërore. Shqipëria, drejtpërdrejt ose tërthorazi, ka bërë presion që çështja të përfshihet në një paketë masash që duhet të zgjidhin të dy vendet, por pa sukses.

Autoritetet greke duken se ngurrojnë të angazhohen në dialog, megjithatë, duke e shpallur çështjen çame një çështje të pazgjidhur.

Të dyja shoqëritë bien dakord se çështja është një pengesë për përmirësimin e marrëdhënieve dypalëshe, por kanë perceptime krejtësisht të kundërta për natyrën e problemit dhe për zgjidhjet e mundshme.

Por mosmarrëveshjet dhe aspektet problematike në marrëdhëniet dypalëshe nuk janë të lidhura vetëm me çështje të trashëguara nga e kaluara.

Ato janë të lidhura edhe me minoritetin grek në Shqipëri, me Athinën që shpreh shqetësime për diskriminimin dhe me Tiranën në të njëjtën kohë që ankohet për pengesat burokratike që hasin shpesh emigrantët shqiptarë në Greqi. Këto çështje ka të ngjarë ta mbajnë të zënë kanalin Tiranë-Athinë në vitet e ardhshme.

Takimet e nivelit të lartë politik të viteve të fundit, megjithatë, kanë shërbyer si një bazë e shëndoshë politike dhe praktike për të vënë në lëvizje një proces të ri të strukturuar në kontekstin e të cilit të dy vendet kanë aktivizuar komitete të përbashkëta ekspertësh për të diskutuar çështjet dypalëshe në detaje.

Mosmarrëveshja detare: mundësi për të “zhbllokuar” marrëdhëniet greko-shqiptare

Duke mos arritur një marrëveshje dypalëshe të negociuar, të dyja palët iu drejtuan ndërmjetësimit të një arbitri ndërkombëtar për zgjidhjen e mosmarrëveshjes së tyre të kufirit detar, duke treguar fleksibilitet diplomatik.

Përfshirja e një arbitri të tretë në proces duket e dobishme për të dyja palët. Fakti që mosmarrëveshja kufitare tashmë është futur në një kornizë nacionaliste, ka lënë pak hapësirë për argumentim racional në debatin publik dhe politik në të dy vendet.

Atmosfera e dyshimit jo vetëm që ndikon në debatin politik, por edhe vështirëson pranimin publik të çdo marrëveshjeje të bazuar në negociata dypalëshe.

Zgjidhja e çështjes nga arbitrazhi ndërkombëtar u jep udhëheqësve të të dy vendeve një rrugëdalje nga çdo konflikt i brendshëm politik që mund të shpërthejë për këtë çështje, ndërsa publiku do të pranojë më lehtë një zgjidhje që do të bazohet në ligjin ndërkombëtar.

Gjithsesi, të dyja palët duhet të fillojnë t’u shpjegojnë shoqërive të tyre të mirat dhe të këqijat e këtij procesi ligjor për të shmangur çdo shfrytëzim të çështjes nga individë spekulativë, populistë, nacionalistë dhe delirantë.

Negociatat, para se të shkojnë në Gjykatën Ndërkombëtare si dhe në vetë Hagën, do të jenë të gjata dhe të vështira.

Megjithatë, pavarësisht nga vështirësitë përpara, përfundimi me sukses i procesit do t’i çlirojë të dyja vendet nga dyshimi i ndërsjellë, duke krijuar një mjedis të favorshëm për zgjidhjen e çështjeve të tjera.

Minoriteti grek në Shqipëri: potencialisht një urë miqësie

Greqia dhe Shqipëria kanë përjetuar herë pas here tensione lidhur me statusin dhe të drejtat e minoritetit grek në Shqipëri.

Incidentet kanë shkaktuar reagime të forta nacionaliste në të dyja shoqëritë, duke lënë përshtypjen se minoriteti grek, një faktor që lidh pazgjidhshmërisht dy vendet, funksionon si faktor përçarës.

Në kuadër të këtij perceptimi, vizita e përbashkët e kryeministrave në fshatin minoritar grek të Derviçanit dërgoi një mesazh të fortë se minoriteti është një urë miqësie dhe duhet parë vetëm si i tillë.

Pavarësisht mesazhit të fortë dhe frymës bashkëpunuese të shprehur, interpretimet e ndryshme për çështjet që kanë të bëjnë me minoritetin grek janë ende në fuqi dhe mund të krijojnë tensione nëse kthehen në plan të parë në çdo moment.

Ruajtja e të drejtave të minoritetit grek në Shqipëri përbën një objektiv të rëndësishëm të politikës së jashtme greke. Athina ngre pyetjet e minoritetit grek jo vetëm në nivel dypalësh, por edhe në kuadrin e procesit të anëtarësimit të Shqipërisë në BE.

I takon Tiranës që ta trajtojë çështjen e pakicave në një mënyrë të matur, duke njohur rëndësinë e mos zemërimit të shqiptarëve duke u dukur shumë e butë për çështjet kombëtare, duke mos e mërzitur Athinën, duke pasur parasysh të drejtën e vetos së Greqisë për të bllokuar hyrjen e Shqipërisë në BE.

Nga ana e saj, diplomacia greke duhet të ruajë një ekuilibër delikat për të mbajtur të hapur perspektivën evropiane të Shqipërisë, ndërkohë që përpiqet të zgjidhë çështjet dypalëshe, pa u perceptuar si pengesë në rrugën Tiranës drejt BE-së.

Pensionet e emigrantëve shqiptarë në Greqi

Emigrantët shqiptarë, komuniteti më i madh i emigrantëve në Greqi, janë lidhja e dytë njerëzore që përshkon të gjitha ndërveprimet midis Athinës dhe Tiranës.

Të dyja palët po negociojnë aktualisht një nga çështjet kryesore që prek drejtpërdrejt jetën e përditshme të emigrantëve shqiptarë – pensionet e tyre në Greqi.

Njohja reciproke e pensioneve ka qenë një kërkesë e vazhdueshme e emigrantëve shqiptarë. Megjithatë, çështja u shty për shkak të kompleksitetit të saj.

Fakti që Tirana dhe Athina kanë ngritur një komision të përbashkët ekspertësh që do të diskutojë çështje teknike për pensionet është një hap në drejtimin e duhur.

Megjithatë, ky është vetëm hapi i parë që e vendos këtë çështje në axhendën dypalëshe. Rruga drejt një marrëveshjeje përfundimtare është e gjatë dhe shumë e vështirë për shkak të çështjeve fiskale dhe sistemeve problematike të pensioneve në të dy vendet.

Gjithsesi, negociatat nuk duhet të çojnë në një marrëveshje që do të skualifikojë disa kategori emigrantësh në emër të qëndrueshmërisë së sistemeve të sigurimeve shoqërore.

Problemet e emigrantëve nuk mbarojnë me çështjen e pensioneve. Ka edhe sfida të tjera. Këto çështje do të qëndrojnë në fund të axhendës, për sa kohë që mosmarrëveshjet historike vazhdojnë të ekzistojnë ende.

Nuk mjafton shtypja e butonit reset

Butoni reset në marrëdhëniet greko-shqiptare është shtypur, por kjo nuk mjafton. Ka kaq shumë probleme komplekse saqë zgjidhja e tyre nuk mund të arrihet brenda natës. Megjithatë, është momenti i duhur për të filluar një proces serioz zgjidhjeje.

Komunikimi intensiv dypalësh i viteve të fundit ka vendosur jo vetëm popullatën, por edhe politikanët dhe mediat në një gjendje shpirtërore më miqësore.

B.K./Shqiptarja.com

TAG:
• greqi