‘Shqipëria, xhevahiri ballkanik’, ‘Financial Times’ përmbledh jugun dhe veriun në një artikull! Natyra, traditat dhe kultura ‘magnet’ për turistët

Shumë turistë po dynden gjithnjë e në shumë drejt destinacioneve të njohura për të shijuar ngjyrat e gjalla të cdo stine në Shqipëri, ku peizazhet verbuese përzihen në mënyrë të përkryer me arkitekturën e tyre shekullore, traditën qindra vjeçare dhe kulturën unike.  

Prestigjiozja “Financial Times” i ka kushtuar një artikull Shqipërisë, ku përmbledh në mënyrë të përkryer dhe të detajuar destinscionet unike nga veriu në jug, pa lënë pas kulturën, historinë dhe traditat unike të Shqipërisë.

Artikulli i plotë:

“Peizazhet e egra e të rrëmujshme të Shqipërisë u izoluan nga bota gjatë periudhës 46-vjeçare komuniste, kur ata që lundronin për në Korfuz mund të shikonin vetëm brigjet e saj të errëta dhe të habiteshin. Kohët kanë ndryshuar, pasi Shqipëria është në vëmendjen e personaliteteve mbarë botërorë. Aktori amerikan, Leonardo DiCaprio tani është një avokat për ruajtjen e natyrës së Shqipërisë dhe një investim thelbësor nga kompania amerikane “Patagonia” ka nisur për mbrojtjen e Vjosës, lumi i fundit i egër i Evropës.

Përpjekja mbrojtëse vjen në një moment kyç. Vija bregdetare e Adriatikut të Shqipërisë u ‘pushtua’ nga turistët këtë verë, tgë cilët ishin në kërkim të destinacioneve të pazbuluara dhe çmimeve buxhetore. Përballë këtij bumi të pashmangshëm të turistëve, shumë po pyesin se si të ruajmë natyrë e egër që tërhoqi njerëzit.

Për të zbuluar më shumë, drejtohuni thellë në brendësi të Shqipërisë, ku fermerët e kthyer në pronarë bujtinash po ofrojnë një formë turizmi rural që ruan traditat dhe mikpritjen shpirtërore të Shqipërisë, të ngjashme me fermat e agroturizmit në Itali.

Midis tyre është edhe Albaniku , një bujtinë e zhytur mes pyjeve dhe maleve të luginës së Deshnicës së Vjosës. Këtu, mikëpritësja e turistëve Elona Bejo mbledh bujarinë lokale për t'u shtruar në ushqime të shtrenjta në ambiente të brendshme elegante. Ajo drejton ecjet përgjatë shtigjeve të Vjosës për të mbledhur barëra medicinale dhe për të eksploruar faltoret e Bektashinjve. Ndërsa përvoja e Albanikut është e rrënjosur në traditë, ajo është shtrirë në prekje moderne si retreats yoga dhe kuzhinë vegjetariane.

Vazhdimësia e praktikës së qëndrueshme ka qenë relativisht e pandërprerë këtu në Shqipëri, e lënë mënjanë vetëm për pak kohë në mesin e viteve '90 gjatë tranzicionit kaotik. Bejo shpjegon se shumë vendas përdorin njohuritë e prindërve të tyre pa qenë nevoja të gërmojnë shumë prapa në histori. Ajo shpreson që vizitorët të mund të nxjerrin njohuri nga kjo ekzistencë e vetë-mjaftueshme: "Elektricist, infermiere, agronom, veteriner, kuzhinier, shpikës, marangoz... Unë jam pak nga të gjitha këto profesione" thotë ajo.

Në veri të Vjosës dallohen “Bjeshkët e Mallkuara”, të cilat për nga vetë emri e bjënë të  parezistueshëm për aventurierët. Kullat e tyre të errëta shkëmbore dhe luginat e thella të lumenjve u siguronin mbrojtje banorëve të Malësisë që u organizuan sipas një kodi të lashtë, Kanunit të Lekë Dukagjinit. Ndërkohë që ligjet e Kanunit për gjakmarrjen janë ulur në masë të madhe.

Shtëpia e shqiptarit është e mikut

“Shtëpia e shqiptarit është e mikut” kumbon nëpër agroturizëm të shumtë të drejtuar nga familjet në luginën e Valbonës. Të aksesueshme përgjatë shtegut të Majave të Ballkanit, një udhëtim epik për alpinistët i bazuar në shtigjet e vjetra të barinjve, këto bujtina mbeten kryesisht të palidhura me rrugë. Stani i Arif Kadris, në malin e Gjarpërit, bujtina Bashkimi në luginën e largët të Dobërdolit dhe banesa e Bashkim Trezhnjeva në fshatin Sylbicë janë të thjeshta, por të rrethuara nga bukuria. Udhëtimet mes tyre ofrojnë pamje malore dhe lumin e bruztë të Valbonës poshtë. Arinjtë, ujqërit dhe rrëqebulli enden nëpër pyje. Një fermer-bujtinë vendas po vajton tashmë rrugën e asfaltuar që u ndërtua pothuajse në të gjithë luginën e Valbonës, duke arritur deri te dera e tij. Më parë, të ftuarit qëndronin me të për një javë në natyrë.

Neomalsore është e arritshme nëpërmjet një shëtitje me varkë 70-minutëshe përmes kanionit marramendës të Liqenit të Komanit. Fisi Molla është veçanërisht legjendar për pritjen këtu; për breza me radhë ata u kanë shërbyer udhëtarëve kalimtarë ushqim dhe verë të mirë dhe i kanë përcjellë me traget përtej liqenit, duke nderuar gjithmonë Kanunin. Neomalsore - që do të thotë "malësor i ri" - tregon një luks lëshimi, jo tepricë: gjithçka prodhohet në vend. Marjana Koçeku, vajza më e vogël, një malësore me flokë të hapur, e cila studioi jashtë vendit përpara se të kthehej në shtëpi për të ndihmuar familjen e saj të drejtonte bujtinë, e konsideron qëndrueshmërinë "një fjalë të re".

"Është një koncept i ri për ne," thotë ajo, "nga të jetuarit në vende të izoluara, nga mungesa dhe qëndrueshmëria." Këtu, çmimet sezonale shijohen nën dritën e qirinjve në sofra(tavolina të ulëta): peshk i pjekur në flakë, supë me hithër, bukë misri me arra dhe djathë deleje të kripur, të shërbyer me perime turshi, kos, fruta foragjere dhe mjaltë të egër. 

Verat këtu janë të ngrohta dhe jetohen kryesisht jashtë. Por në stinët më të freskëta, në pranverë dhe në shtator, kur mbërrin me erë nga varka, familja të ngroh me rakinë dhe çaj mali pranë një oxhaku të ndezur. Mysafirët mund të zhyten në skaf dhe të peshkojnë, ose të notojnë në liqenin blu me xhevahire, i ndjekur nga një banjë në Malësi: ujë të ndezur mbi flakë, flokë të larë në hi për shkëlqim natyral. Natën, yjet këndojnë nga errësira, të patrazuar nga drita artificiale. 

Këto vendstrehime janë depo të të jetuarit sezonal dhe të rihapjes. Por Koçeku, Bejo dhe të afërmit e tyre kujtojnë stigmën me të cilën u përballën malësorët gjatë viteve 2000, kur të rinjtë shqiptarë lakmonin prosperitetin urban.

“Njerëzit në qytete na quanin injorantë dhe thoshin se jetonim në shpella. Të rinjtë nuk mund të shihnin të ardhme këtu, kështu që u nisën për në Londër. Tani dua t'u tregoj atyre se ju mund të studioni në universitet, të udhëtoni nëpër botë dhe të ktheheni përsëri në rrënjët tuaja, "thotë Koçeku.

Artikulli i “Financial Times” ndalet edhe tek ushqimet bio, i cili shijohet nën dritën e qirinjve në sofra, ku serviret peshk i pjekur në zjarr, supë me hithra, bukë misri dhe djathë deleje me shumë kripë, të shoqëruara me perime turshi, kos, fruta dhe mjaltë, shije vërtete unike për t’u mos humbur.

Artikulli i “Financial Times” për Shqipërinë mbyllet me agroturizmin në Lezhë duke u ndalur tek Mrizi i Zanave. Ku një shtëpi ferme e rrënuar në majë të kodrës u shndërrua në një restorant dhe fermë me dhoma prej guri dhe xhami unike.

E padyshim ushqimet janë 100% bio të zonës të cilat serviren nga një staf i mrekullueshëm. Ambientet e brendshme të kujtojnë shtëpizat malore zvicerane, me qilima lëkure deleje dhe aromat e lisit dhe sherebelës, përfundon media prestigjioze britanike “Financial Times”.

M.T/KT/Shqiptarja.com

TAG:
• Financial Times
• shqiperia
• tradita
• kultura