Nga Ndriçim Çuadari
Zanafilla për krijimin e Aviacionit Shqiptar është e hershme, por data zyrtare e krijimit të Aviacionit Luftarak është 24 prilli i vitit 1951. Reparti i parë i aviacionit u krijua në Kuçovë me aviona reaktiv mig-15, dhe më pas në Rinas e Gjadër me avionë mig-19 dhe mig-21. Ishin disa skuadrile me avion reaktiv dhe me helikë që bënin fluturime të programuara, ditën dhe natën. I gjithë ky numur avionësh, pa dyshim, kërkonte një bazë riparimi cilësore. Kështu, në vitin 1967 hapi dyert uzina e riparimit të avionëve dhe sot më 24 prill ajo uzinë mbush 55 vite nga dita e krijimit. Fillimisht me 47 punëtorë e specialistë, djem e vajza nga Kuçova dhe Berati, kryesisht me arsim të mesëm. Pa përvojë, por me dëshirë e pasion për të punuar në aviacion. U çelën kurset teorike e praktike me të gjitha specialitetet që mbulonte teknika e aviacionit. Ishin oficerë specialistët e parë që iuu bashkuan uzinës. Kujtoj me respekt Yzeir Lamen, Raqi Sevon, Qani Topollain, Novrus Koçilerin, Guri Panaritin, Agim Asqeriun etj. Drejtori i parë ishte Daut Gurabardhi dhe k/inxhinjer Agim Bylyku. Dy nga specialistët më të spikatur që kishte aviacioni në ato vite. Në vitin 1968 hyri për riparim avioni i parë reaktiv mig-15.
Ndërkohë struktura organike ishte kompletuar dhe ishin krijuar repartet e para të riparimit. Fillimisht uzina ishte konceptuar për riparimin e mesëm të avionëve dhe u ndërtua në pjesën anësore të aerodromit. Me kalimin e viteve puna dhe aktiviteti i uzinës u konsoliduan. U kompletua personeli me inxhinierë e kuadro ushtarakë nga repartet dhe shkolla e aviacionit. Lindi nevoja që riparimi të kalonte në një stad më të avancuar, në riparimin kapital. Në vitin 1971 u nis për specializim në R.P.të Kinës grupi i parë me 28 specialistë. Grupi mbulonte gjithë specialitetet që kishte uzina dhe drejtohej nga inxhinieri Shyqyri Shahaj. Ndërkohë vazhdonte puna për ndërtimin e uzinës së re rreth 2 km larg aerodromit. Projekti i ndërtimit ndiqej nga specialistë kinezë të aviacionit. Në vitin 1973 fillon riparimi kapital i avionëve në uzinën e re të kompletuar me teknologji e pajisje cilësore për kohën. U krijuan 6 reparte riparimi: reparti i makinerive metalprerëse, agregati, pajisje speciale, byroja teknologjike, galvanizimi dhe sektorë të tjerë ndihmës. Gradualisht, në ciklin e riparimit kapital po kalonte një pjesë e flotës që kishte aviacioni në atë kohë. Uzina po rritej me punëtorë e specialistë të rinj. Po kalonin në ciklin e riparimit avionët mig- 15, mig-17 dhe mig- 19, krahas avionëve me helikë që ishin në proces. Cikli riparues i avionit mig-19 u asistua nga specialistë kinezë dhe në korrik të vitit 1978 u krye fluturimi i avionit të parë të riparuar në uzinë.
Eshtë periudha kur uzina drejtohej nga Sinan Alimerko dhe Arqile Peri dy inxhinierë të talentuar në profesion njerëz të mirë e punëtorë që me punën e tyre kanë lënë mbresa në gjithë personelin e aviacionit. Ishin vitet ku riparimi dhe prodhimet e reja po rriteshin.Shumë ndërmarje ekonomike të kohës kishin kontrata me uzinën për prodhime të ndryshme. Detale dhe paisje cilësore u prodhuan në ato vite për uzinën e Poliçanit, Mjekësit, spitalit ushtarak dhe ndërmarjeve bujqësore. Në stadin ku kishte arritur uzina, nevojë imediate ishte riparimi kapital i motorrëve reaktivë. Mardhëniet me kinezët dhe bashkëpunimi me ta kishte ndalur, vështirësitë e para u ndjenë edhe për detalet e gomës. Agregatët e çdo tipi avionic, por edhe motorët reaktivë në riparim përdornin me qindra detale prej gome. U prodhuan në uzinë shumë marka gome cilësore të dedikuara vetëm për aviacion. Alush Ahmeti, Shahin Proda dhe Neim Çepani zgjidhën teknikisht prodhimin e brumit të gomës. U ngrit një grup pune me inxhinierë e specialistë nga i gjithë vëndi për projektimin dhe ndërtimin e linjës së riparimit të motorëve. Kjo linjë në fazën përfundimtare u realizua në bashkëpunim me specialist suedezë të aviacionit, të cilët punuan disa muaj në bango-provën e motorit. Më 24 prill të vitit 1983 u inagurua fillimi i punës për riparimin kapital të motorit reaktiv RD/9B. Ky fakt zgjidhi problemin e madh që kishin repartet e aviacionit për motorat e avionit supersonik mig-19.
Avioni Mig/21 ishte i vetmi tip pa hyrë në ciklin e riparimit. Eksperienca në riparim ishte konsoliduar. Në një kohë të shkurtër u hartuan teknologjitë për çdo agregat e paisje.U prodhuan stenda dhe detale të shkallës së lartë të vështirësisë. Në muajin e parë të vitit 1985 ngrihet nga aerodromi i Gjadrit në Lezhë dhe ulet në pistën e Kuçovës avioni mig-21 me numur anësor 0201. Avioni u stacionua përpara uzinës dhe u mor në dorëzim nga specialistat sipas profesioneve. Cikli i riparimit zgjati disa muaj, ndërkohë që edhe teknologjia pasurohej e konsolidohej më tej. Në dhjetor të vitit 1985 u krye me sukses fluturimi i parë mbas riparimit të këtioj avioni.Piloti kolaudator Petrit Bebeçi bëri disa fluturime për të konstatuar e vlerësuar ndonjë defekt apo ndonjë problem që mund të kishte avioni. Ditën që Petriti do bënte fluturimin e fundit uzina e ndaloi punën dhe të gjithë puntorët ndoqën kalimin e avionit nga sheshi para hangarit deri ne startin e ngritjes. Dhe më pas vështrimi nga qielli. Në fluturimin e parafundit piloti u pëshëndet me punëtorë e kuadro të uzinës dhe na uroi suksese. Tashmë 0201 do shkonte në bazën e Gjadrit. Bëri dy fluturime mbi pistë në lartësi të ulët dhe nuk mungoi ajo përshëndetja me lëvizjen e krahëve.
Sa herë do të flitet e do të shkruhet për uzinën e Kuçovës, pa dyshim që nuk do të mungojë edhe Petriti, njeriu i mire e fisnik, pilot i talentuar, shok e mik i yni. Cilësia në riparimin e avionëve ishte treguesi kryesor që e radhiste atë uzinë ndër më të mirat e industrisë ushtarake. Çdo agregat, aparaturë apo pajisje teknologjike shoqërohej me kartelë riparimi, ku vendoseshin parametrat para dhe pas riparimit. Çdo punëtor firmoste për punën që bënte dhe puna merrej në dorëzim nga kontrollorët e cilësisë në të gjitha repartet e uzinës. Falë përkushtimit, cilësisë së punës, mjeshtrave në profesion dhe punëtorëve duarartë, ajo uzinë ishte absolutisht ndër më të mirat që vëndi kishte në atë periudhë. Mbas viteve ‘90, si në gjithë ekonominë e vëndit, filluan vështirësit e para. Së pari u ul numuri i fluturimeve në të gjitha aerodromet e vëndit, gjithashtu në ciklin e riparimit kishte më pak motorrë e avionë. U ndie mungesa e lëndëve të para dhe materialeve ndimëse. Filluan shkurtimet e para të punonjësve dhe u anulluan shumë kontrata pune me ndërmarrjet e industrisë ushtarake e civile. Po venitej dëshira e pasioni për punë.Shumë specialiste e kuadro filluan të largohen. Sot më të mirët e atyre viteve i gjen në Greqi e Itali. Viti 2005 mbylli përfundimisht perspektivën e uzinës së riparimit të avionave në Kuçovë. Uzinë në periudhën e fundit numuronte afër 600 punonjës.
U vendos që avionat reaktivë të të gjitha tipeve të mos fluturojnë, por të ruhen nëpër aerodrome. Një armatë e tërë njerëzish, që miku im Vladimir Duro i quan “Aviacionistë” në uzinë dhe në disa aerodrome, të ndërpresin marrëdhënien me punën. Shumë prej tyre u përshtatën me ekonomin e tregut dhe filluan profesione të reja, të tjerë zgjodhën emigracionin dhe një pjesë tjetër u pensionuan. Ish- uzina tashmë hesht, e braktisur dhe e lënë në mëshirë të fatit, duke u degraduar e dëmtuar ndër vite. Baza e NATO-s në Kuçovë, që tashmë është një realitet, ka rritur besimin se aerodromi dhe aviacioni në Shqipëri do fitoj shkëlqimin e munguar.
NDRIÇIM ÇUADARI, Ish- shef i rrepartit Agregat/Paisje speciale në Uzinë.
Komente
Lajme të tjera
-
Besimtarët e krishterë në Berat festojnë Krishtlindjet: Dashuri, begati dhe harmoni në çdo familje
25 Dhjetor, 11:37 -
VIDEO/ 'Mangalem's Shade', magjia e dritave në lagjen muzeale të Beratit
25 Dhjetor, 09:03
-
Aksidentohen dy makina në aksin Vorë-Rinas, ndërron jetë në spital një nga shoferët
23 Dhjetor, 19:28 -
Të dënuar për trafik droge, prostitucion e falsifikim dokumentash! Ekstradohen 4 shqiptarë në Itali, dy të tjerë sillen në Shqipëri
23 Dhjetor, 13:55 -
E përditshmja britanike 'Sunday Times': 10 vendet më të mira për t’u vizituar në Shqipëri
23 Dhjetor, 09:52 -
Polonia regjistron më shumë migrantë në kufi me Bjellorusinë
19 Dhjetor, 16:49 -
Mandarinat me kimikate/ AKU gjobit 4 mln lekë grumbulluesin në Goriçan të Beratit! Groposet ngarkesa e kthyer mbrapsht! Po bëhen analiza në një fermë
19 Dhjetor, 16:26
-
Mero Baze: SPAK dhe si një radiografi e demokracisë në PD
18 Dhjetor, 22:31
-
Kroacia kthen mbrapsht 3 ngarkesa me mandarina, me nivele të larta pesticidesh! Ministria e Bujqësisë: U Nisën nga Berati e Fieri, gjobit grumbulluesin
18 Dhjetor, 21:12 -
Berat/ Arrestohet një person, akuzohet për ngacmim seksual ndaj një të mituri! Kamerat e filmuan kur e përndiqte! Ishte recidivist
18 Dhjetor, 17:24 -
Dyshohet se ngacmoi seksualisht një të mitur, arrestohet 60 vjeçari në Berat
18 Dhjetor, 13:33 -
Berat/ E zuri poshtë një masiv guri teksa po punonte, arrestohet pronarja e shtëpisë, në kërkim administratori dhe drejtuesja teknike e firmës së ndërtimit
18 Dhjetor, 13:19
Respekte për ju që e përshkruani shkurtimisht për aviacionin luftarak shqiptare ,dhe në mënyr të veçantë për mirëmbajtjen e aviacionit luftaraknha mig, 15, 19 dhe mih 21! Shpresojmë që aviacioni luftarak me hyrjen në NATO ku baza e aviacionit ushtarak do të jetë një mbështetje kryesore dhe baza më e madhe e aviacionit luftarak në Ballkan !
Përgjigju