Analiza/ Fundi i lojës në Ukrainë: Si mund të mbyllet lufta në vitin 2025

“Duhet të them se situata po ndryshon në mënyrë dramatike,” deklaroi presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, në konferencën e tij për shtyp në fund të vitit, në dhjetor. “Ka lëvizje përgjatë gjithë vijës së frontit. Çdo ditë.”

Në Ukrainën lindore, makineria e luftës së Moskës po përparon gradualisht, kilometër pas kilometri, përmes fushave të hapura të Donbasit, duke rrethuar dhe mposhtur fshatra dhe qytete. Disa civilë po largohen para se lufta të arrijë te ta. Të tjerë presin derisa predhat të fillojnë të shpërthejnë rreth e përqark tyre, për të mbledhur ç’të mundin dhe për të hipur në trena e autobusë drejt sigurisë më në perëndim.

Rusia po fiton terren më shpejt se në çdo kohë që kur nisi pushtimin e saj në shkallë të plotë në shkurt 2022, pavarësisht rekordit mbresëlënës të sulmeve të Ukrainës kundër fqinjit të tij të fuqishëm. Ndërsa pushtimi po futet në fund të vitit të tretë, me një kosto të vlerësuar prej një milion njerëzish të vrarë ose të plagosur, duket se Ukraina po humbet.

Ndërkohë, në Uashingtonin e largët, Donald Trump i paparashikueshëm, është gati të marrë detyrën në Shtëpinë e Bardhë. Kjo duket si një pikë kthese. Por a mund të jetë viti 2025 ai, kur ky konflikt shkatërrues europian përfundimisht do të marrë fund – dhe, nëse po, si mund të duket fundi i lojës?

“Bisedimet për negociata janë një iluzion”

Premtimi i Trump për t’i dhënë fund konfliktit brenda 24 orëve nga marrja e detyrës është një mburrje tipike madhështore, por vjen nga një njeri që duket qartë se ka humbur durimin me luftën dhe përfshirjen e kushtueshme të Amerikës.

“Numri i ushtarëve të rinj të vrarë që shtrihen nëpër fusha është tronditës,” ka thënë ai. “Është çmenduri ajo që po ndodh.”

Por administrata e re amerikane përballet me dy sfida, sipas Michael Kofman, studiues i lartë në Carnegie Endowment for International Peace.

“Së pari, ata do të trashëgojnë një luftë me një trajektore shumë negative, pa shumë kohë për ta stabilizuar situatën,” tha ai në dhjetor. “Së dyti, ata do ta trashëgojnë atë pa një teori të qartë suksesi.”

Presidenti i zgjedhur dha disa indikacione gjatë intervistave të fundit për mënyrën se si ai synon ta trajtojë luftën. Ai i tha revistës Time se ishte “kategorikisht” kundër vendimit të administratës Biden, në nëntor, për t’i lejuar Ukrainës të përdorë raketa amerikane me rreze të gjatë për të goditur objektiva brenda Rusisë.

“Ne vetëm po e përshkallëzojmë këtë luftë dhe po e përkeqësojmë,” tha ai.

Më 8 dhjetor, ai u pyet nga NBC News nëse Ukraina duhet të përgatitet për ndihmë më të pakët.

“Me shumë mundësi,” u përgjigj ai. “Ndoshta, sigurisht.”

Por për ata që kanë frikë, si shumë të tjerë, se lideri i ri amerikan është i prirur të largohet nga Ukraina, ai dha disa shenja sigurie.

“Nuk mund të arrini një marrëveshje nëse e braktisni, sipas mendimit tim,” ka thënë ai.

E vërteta është: synimet e Trump nuk janë aspak të qarta. Dhe tani për tani, zyrtarët ukrainas hedhin poshtë të gjitha bisedat për presion, ose sugjerimin se ardhja e Trump do të thotë se bisedimet e paqes janë të pashmangshme.

“Flitet shumë për negociatat, por është një iluzion”, thotë Mykhailo Podolyak, këshilltar i kreut të zyrës së Presidentit Zelensky.

"Asnjë proces negociatash nuk mund të zhvillohet sepse Rusia nuk është detyruar të paguajë një çmim mjaft të lartë për këtë luftë."

Strategjia “e zgjuar” e Zelenskyt

Pavarësisht shqetësimeve të Kievit për negociatat ndërkohë që forcat ruse vazhdojnë përparimin e tyre të pandalshëm në lindje, është e qartë se Presidenti Zelensky po përpiqet të pozicionohet si një lider me të cilin Trump mund të bëjë ‘biznes’.

Udhëheqësi ukrainas ishte i shpejtë për ta uruar Trump për fitoren në zgjedhje dhe nuk humbi kohë për të dërguar zyrtarë të lartë për të takuar ekipin e presidentit të zgjedhur. Me ndihmën e presidentit francez Emmanuel Macron, Zelensky siguroi gjithashtu një takim me Trump gjatë vizitës së tyre në Paris për rihapjen e katedrales Notre Dame.

"Ajo që ne po shohim tani është një stërvitje strategjike shumë e zgjuar nga Presidenti Zelensky," i tha ish-ministri i tij i jashtëm Dmytro Kuleba Këshillit të SHBA për Marrëdhëniet me Jashtë në dhjetor.

Zelensky, tha ai, po “sinjalizon konstruktivitet dhe gatishmëri për t’u angazhuar me Presidentin Trump.”

Me pak gjasa që Kremlini të bëjë gjeste të ngjashme, qeveria në Kiev po përpiqet qartë të marrë iniciativën.

“Duke qenë se Trump nuk e ka shpjeguar plotësisht si do të veprojë, ukrainasit po përpiqen t’i japin atij disa ide që ai mund t’i paraqesë si të tijat,” thotë Orysia Lutsevych, drejtuese e Forumit për Ukrainën në Chatham House.

"Ata dinë të punojnë me atë ego."

Plani i Fitores: skenarët e mundshëm

Edhe përpara zgjedhjeve në SHBA, kishte shenja që Zelensky po kërkonte mënyra për ta bërë Ukrainën më tërheqëse si partner të ardhshëm për një president të zgjedhur si Trump, i cili është instinktivisht transaksional dhe heziton të vazhdojë financimin e sigurisë më të gjerë evropiane.

Si pjesë e “Planit të Fitores” së tij, të shpallur në tetor, Zelensky sugjeroi që trupat ukrainase me përvojë në luftë mund të zëvendësojnë forcat amerikane në Evropë pasi lufta me Rusinë të përfundojë. Ai gjithashtu ofroi mundësinë e investimeve të përbashkëta për shfrytëzimin e burimeve natyrore të Ukrainës, përfshirë uraniumin, grafitin dhe litiumin.

Burime të tilla strategjike, paralajmëroi Zelensky, “do të forcojnë ose Rusinë ose Ukrainën dhe botën demokratike.” Por elementë të tjerë të Planit të Fitores së liderit ukrainas – si anëtarësimi në NATO dhe thirrja për një “paketë të plotë të parandalimit strategjik jobërthamor” – duket se janë pritur ftohtë nga aleatët e Kievit.

Anëtarësimi në NATO në veçanti mbetet një pikë pengese, siç ka qenë që shumë përpara pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë. Për Kievin, është e vetmja mënyrë për të garantuar mbijetesën e vendit, kundër një armiku grabitqar rus, i prirur për të nënshtruar Ukrainën.

Megjithatë, pavarësisht se deklaroi korrikun e kaluar se Ukraina ishte në një “rrugë të pakthyeshme drejt integrimit të plotë euroatlantik, përfshirë anëtarësimin në NATO,” aleanca mbetet e ndarë, me SHBA-në dhe Gjermaninë ende jo në favor të ofrimit të një ftese.

Presidenti Zelensky ka treguar se nëse do t’i ofrohej një anëtarësim që do të zbatohej fillimisht vetëm për territoret nën kontrollin e Kievit, ai do të ishte i gatshëm ta pranonte këtë si një hap të parë.

Kjo, i tha ai Sky News në nëntor, mund të përfundonte “fazën e nxehtë” të luftës, duke lejuar një proces diplomatik për të adresuar çështjen e kufijve përfundimtarë të Ukrainës. Por, tha ai, një ofertë e tillë ende nuk është bërë.

Pozicioni i pasigurt i Kievit

Nëse jo NATO, atëherë çfarë? ? Me mundësinë që bisedimet e paqes të udhëhequra nga Trump të afrohen dhe Ukraina të humbasë terren në fushën e betejës, debati ndërkombëtar po përqendrohet te forcimi i pozicionit të pasigurt të Kievit.

“Është thelbësore të kemi garanci të forta, ligjore dhe praktike,” tha Andriy Yermak, kreu i zyrës së Presidentit Zelensky, për transmetuesin publik të Ukrainës, më 12 dhjetor.

E kaluara e afërt e Ukrainës, tha ai, ka lënë një trashëgimi të hidhur.

“Për fat të keq, nga përvoja jonë, të gjitha garancitë që kishim më parë nuk rezultuan në siguri.”

Pa mekanizma konkretë që ngjajnë me konceptin e mbrojtjes kolektive të mishëruar nga Neni 5 i traktatit themelues të NATO-s, vëzhguesit kanë frikë se nuk do të ketë asgjë që të parandalojë një tjetër sulm rus.

“Zelensky e kupton se nuk mund të ketë thjesht një armëpushim të pastër,” thotë Orysia Lutsevych.

“Duhet të jetë një armëpushim plus. Do të ishte vetëvrasje për Zelensky-n të pranonte thjesht një armëpushim pa asnjë përgjigje se si do të mbrohet Ukraina.”

Në forumet e politikave evropiane, ekspertët kanë shqyrtuar mënyra se si Evropa mund të ndihmojë për të përballuar këtë përgjegjësi të rëndë. Idetë kanë përfshirë vendosjen e trupave paqeruajtëse në Ukrainë (një propozim i paraqitur për herë të parë shkurtin e kaluar nga Macron) ose përfshirjen e Forcës së Përbashkët të Ekspeditës të udhëhequr nga Britania, e cila mbledh forca nga tetë vende nordike dhe baltike, plus Holanda.

Por Kofman është skeptik. “Garancitë e sigurisë që nuk kanë Shtetet e Bashkuara të përfshira si një nga garantuesit janë si një donut me një vrimë të madhe bosh në mes.”

Ky qëndrim pasqyrohet edhe në Kiev.

“Çfarë alternative mund të ketë? Nuk ka alternativa sot,” thotë zoti Podolyak.

Copëza letre, si Memorandumi i Budapestit i vitit 1994 (për kufijtë post-sovjetikë të Ukrainës) ose marrëveshjet e Minskut të viteve 2014-2015 (të cilat synonin t’i jepnin fund Luftës në Donbas), janë të pavlera, argumenton ai, pa kërcënimin shtesë të parandalimit ushtarak.

“Rusia duhet të kuptojë se sapo të fillojë agresionin, do të marrë një numër të konsiderueshëm goditjesh si përgjigje,” thotë ai.

Britania, Biden dhe roli i Perëndimit

Në mungesë të një marrëveshjeje për të ardhmen afatgjatë të Ukrainës, aleatët e saj po bëjnë çfarë munden për të forcuar mbrojtjen e saj. Në dhjetor, sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, tha se po shqyrtohej "çdo gjë", përfshirë furnizimin me sisteme shtesë të mbrojtjes ajrore, pjesërisht për të mbrojtur infrastrukturën energjetike të dëmtuar të vendit nga një valë e re sulmesh të koordinuara me raketa dhe dronë rusë.

Me Ukrainën që vazhdon të përballet me mungesa të mëdha të fuqisë punëtore, Sekretari i Mbrojtjes i Mbretërisë së Bashkuar, John Healey, tha se qeveria mund të jetë e gatshme të dërgojë trupa britanike në Ukrainë për të ndihmuar me trajnime.

Nga ana e saj, administrata në largim e Biden duket e vendosur të sigurojë sa më shumë ndihmë ushtarake të miratuar nga Kongresi për Ukrainën para se të largohet nga detyra, megjithëse raportet sugjerojnë se mund të mos ketë kohë të mjaftueshme për të dërguar gjithçka.

Më 21 dhjetor u raportua se Trump do të vazhdonte të ofronte ndihmë ushtarake për Ukrainën, por do të kërkonte që anëtarët e NATO-s të rrisnin ndjeshëm shpenzimet e tyre për mbrojtjen.

Aleatët e Kievit gjithashtu kanë vazhduar të ashpërsojnë sanksionet ndaj Moskës, me shpresën se ekonomia e Rusisë gjatë kohës së luftës, e cila ka rezultuar jashtëzakonisht e qëndrueshme, mund të thyhet më në fund.

"Ka pasur zhgënjim të thellë që sanksionet nuk e kanë shkatërruar thjesht ekonominë ruse përtej riparimit," tha një burim nga Kongresi amerikan, duke kërkuar anonimitet.

Pas disa raundeve sanksionesh (pesëmbëdhjetë nga BE-ja vetëm), zyrtarët qeveritarë janë bërë më të kujdesshëm në parashikimin e ndikimit të tyre të suksesshëm. Por treguesit e fundit janë gjithnjë e më shqetësues për Kremlinin. Me normat e interesit në 23%, inflacionin që tejkalon 9%, rubla në rënie dhe rritjen ekonomike që pritet të ngadalësohet në mënyrë dramatike në vitin 2025, tensionet mbi ekonominë ruse nuk kanë qenë kurrë më të mëdha.

Putini po përpiqet të tregojë një fytyrë të guximshme. "Sanksionet kanë një efekt," tha ai gjatë konferencës së tij për shtyp në fund të vitit, "por ato nuk janë me rëndësi kyçe." Së bashku me humbjet marramendëse të Rusisë në fushën e betejës – zyrtarët perëndimorë vlerësojnë se Moska po humb mesatarisht 1,500 ushtarë, të vrarë dhe të plagosur, çdo ditë – kostoja e kësaj lufte mund ta shtyjë Putinin në tryezën e negociatave.

Por sa më shumë territor do të ketë humbur Ukraina – dhe sa më shumë njerëz do të jenë vrarë – deri në momentin kur të arrihet ajo pikë?/Marrë nga BBC, përshtati në shqip Shqiptarja.com

SI.E./Shqiptarja.com

TAG:
• Volodymyr Zelensky
• vladimir putin
• Rusi
• ukraine
• lufta ne ukraine