Anatocizmi bankar
dhe uzura në Shqipëri

Termi ‘anatocizëm’ rrjedh nga greqishtja (ana – sërish, tokis – interes), ose, sipas një përkthimi të lirë: interes mbi interes, që nënkupton kapitalizimin e interesave, d.m.th. kalimin e interesave të maturuara në kapital në mënyrë që të fillojë përllogaritja e interesave mbi kapitalin e ri, pra mbi kapitalin fillestar plus interesat e kaitalizuara. Në praktikën bankare, këto interesa quhen  “interesa të  përbëra”.

Gjatë historisë, qëndrimi ndaj anatocizmit ka qenë i ndryshëm. Legjislacionet fetare (Budizmi, Judaizmi dhe Islami) në përgjithësi e ndalonin dhënien e huave me interes. Kështu p.sh. në Testamentin e Vjetër thuhej se, kur i jep të holla ndonjërit...ti nuk bëhesh kreditor i tij dhe as i kërkon atij interes (Exodus 22:24 (25), kurse në Testamentin e Ri thuhet “jepi atij që kërkon diçka, dhe mos kundërshto atë që të kërkon hua” (Ungjilli sipas Mateut, 5/42) apo  “përse pritni nga Zoti  një shpërblim në qoftë se u jepni hua vetëm atyre nga të cilët shpresoni që t’ju a kthejnë? Edhe të pafetë japin hua që të marrin aq sa dhanë” (ungjilli sipas Llukës, 6:34).

Por, është për t’u theksuar se ky ndalim i dhënies së të hollave hua kundrejt përqindjeje ekzistonte edhe në marrëdhëniet midis hebrejve, por kjo nuk ndalohej në huat midis një hebraiku dhe tjetrit[1]. Edhe feja islamike e ndalon shprehimisht dhënien e huas kundrejt interesi (shih suren e Lopës (Al Bakarah) 2. 275 dhe 2.276-280; suren Al-Imram 3.130 etj.). Edhe te babilonasit ndalohej pagimi i interesave për të hollat e dhëna hua. Gjurmë të dhënies së huas kundrejt përqindjeje interesi ndeshim në Egjiptin e lashtë, duke filluar që nga shekulli III para erës së re e më vonë.

Kjo dukuri është shfaqur edhe  në Romën e lashtë dhe në Greqi, megjithëse shumë mendimtarë, si Moisiu, Juezusi, Muhameti, Platoni, Katoni Ciceroni, Seneka Plutarku etj., duke përfshirë edhe Guatma Budën (lindur në verilindje të Indisë në 563 dhe vdekur në 483 p.e.r., themelues i budizmit) e kishin kritikuar këtë praktikë. Madje Aristoteli thuhet se ishte shprehur se paraja nuk lind para (nummis nummum parere non potest). Ligjet reformuese te Republikës romake (lex “Genucia”, viti 340 p.e.r.) e ndalonin dhënien e huas kundrejt përqindjeje, por më vonë kjo dukuri u lejua. Kështu, p.sh. në kohën e Jul Cesarit te hollat jepeshin hua kundrejt një interesi prej 12%, kurse në kohen e Justinianit kjo normë interesi zbriti në 4-8%.

Më vonë, në Koncilin e Lionit (1274) dhe më vonë, në atë të Vjenës (1311), marrja e një shpërblimi për huan e dhënë ndalohej shprehimisht dhe dënohej me arsyetimin se, koha është një pasuri e përbashkët.
Pavarësisht nga sa më sipër, ideja që për huan e dhënë është e drejtë të marrësh një shpërblim filloi të bëjë rrugë dhe, kështu, dukurinë e përqindjes së interesit dhe mbi huan e hasim qysh në Kodin Civil francez (1804), neni 1154 i të cilit thotë se “interesat e maturuara të kapitaleve mund të japin interesa ose nëpërmjet një kërkese gjyqësore, ose të një marrëveshjeje të posaçme, me kusht që si në kërkesë, ashtu edhe në marrëveshje, të bëhet fjalë për interesa të detyruara prej së paku një viti”.

Në Mbretërinë e Bashkuar, qysh nga viti 1660 ekzistonte një ligj për kufizimin e interesit të tepërt (6%), duke e konsideruar çdo normë interesi mbi këtë kufi si uzurë.
Sidoqoftë, fakti është se sot me termin ‘anatocizëm’ nuk kuptohet më kapitalizimi i çfarëdo interesi, sepse edhe interesat - në varësi nga burimi ose nga shkaku i tyre - janë të ndryshëm. Falë një kufizimi tradicional që i është bërë autonomisë private, tani përgjithësisht ekziston një ndalim i normave të interesit, që janë më të larta se ato që praktikon tregu dhe që sot quhen norma anatocistike, ose norma uzure. 

Dhënia hua e të hollave kundrejt interesi është konsideruar gjithmonë një e keqe shoqërore dhe ligjvënësit janë përpjekur ta shmangin (p.sh., neni 289/1 i KC gjerman shprehej se “nuk mund të merren interesa vonese nga interesat”). Por, revolucioni francez i vitit 1789 çeli një kohë të re: atë të nxitjes  të zhvillimit të një rendi të ri ekonomik. Si rrjedhojë, sot në Francë kemi 12 lloj huash, që kanë përqindje të ndryshme interesi. Banka e Francës boton çdo tremujor  përqindjen përkatëse të tregut për secilin lloj huaje dhe vetëm tejkalimi i kësaj përqindjeje konsiderohet uzurë.
  
Në Spanjë, kufiri i normës së interesit caktohet nga gjykata, rastpas rasti, dhe qysh nga 28 qershori 1908 aty ekziston një ligj kundër uzurës sipas te cilit ato kontratat që përmbajnë norma interesi jo në përputhje me rrethanat e çështjes quhen  të pavlefshme, qëndrim ky i konfirmuar edhe nga dy vendime të Gjykatës së Lartë të Spanjës.
Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, secili shtet e cakton vetë se cili do të jetë kufiri i normës së lejuar të interesit. Por, në ato raste që praktikohet një normë interesi, që është sa dyfishi i maksimales së lejuar, do të jemi para një uzure, e cila është vepër penale federale. Në disa shtete, si p.sh. në Nju Jork, kontratat me norma interesi që tejkalojnë kufirin e lejuar, interpretohen si të pavlefshme qysh nga fillimi (ab inicio) dhe viktima e uzurës nuk kthen as kryegjënë.

Për sa i përket legjislacionit tonë: Kodi Civil i vitit 1929 e trajtonte huan në nenet 1760-1769, duke e përcaktuar si “...një kontrato me të cilën njena nga palët i dorëzon ose obligohet me i dorezue tjetrës nje sasië të caktueme të hollash ose sendesh të tjera që konsumohen ne përdorim, dhe huamarrësi obligohet me i kthye aq të holla ose sende t’atij lloji dhe kaliteti” (neni 1760). Pra, rregulli i përgjithshëm ishte që për huat të mos paguhej interes. Por, përjashtimisht, neni 1766 lejon pagimin e kamatës në rast se është pranuar nga palët dhe neni 1767 përcaktonte se kufiri i kamatës ligjore ishte 8%/vit për çështjet civile dhe 9%/vit për ato tregtare, kurse kamata konvencionale    mund të shkonte deri në 12-15%/vit, respektivisht.

Më 17 maj 1945 doli ligji nr. 61 mbi shfuqizimin e dispozitave ligjore të shpallura gjatë pushtimit të huaj, mbi pavlefshmërinë e vendimeve penale të dhëna gjatë asaj kohe prej autoriteteve ushtarake dhe mbi vleftën e dispozitave ligjore që ishin në fuqi para datës 7 prill 1939 (nënvizimi im). Në bazë të dispozitave të këtij ligji, legjislacioni i nxjerrë gjatë pushtimit quajt i paqenë, ndërsa ai para kësaj date u konsiderua i shfuqizuar dhe që kishte humbur fuqinë ligjore për të ardhmen (shih interpretimin e dekretit të Presidiumit të Kuvendit Popullor, nr. 392, dt. 25.1.1947).  Kjo gjendje e bëri të domosdoshme që sa më parë të dilte një legjislacion i ri dhe, për rrjedhojë, kemi ligjin nr. 2359, dt. 15.11.1956 “mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet” (hyrë në fuqi më 1.03.1957), i cili u pasua nga një legjislacion i tërë si Kodi Civil i vitit 1981 etj.  

Por ky legjislacion “i ri” nuk mund t’u përgjigjej nevojave të zhvillimit të një shoqërie demokratike. Prandaj, më 1 nëntor 1994 hyri në fuqi Kodi i ri Civil i Republikës së Shqipërisë, i cili (përfshirë dhe ndryshimet që i janë bërë ndërkohë) është në fuqi edhe sot.

Ajo që të bie në sy në Kodin Civil në fuqi, ndër të tjera, është jo vetëm mos kristalizimi i gjuhës juridike përdorur në të gjithë tekstin, por edhe mospasja  parasysh e instituteve të reja juridike të lindur dhe zhvilluar ndërkohë. Pa u zgjatur në të gjitha problemet e reja, kufizohem në detyrimet monetare (Pjesa IV, Titulli I, Kreu V i Kodit Civil dhe në nenin 445 që parasheh parimin se “detyrimi për të paguar një shumë parash shlyhet me vleftën e vet nominale, përveç kur rezulton ndryshe nga ligji apo kontrata” (nënvizimi im). Por, kur kalojmë në Pjesën V, Titulli II (‘Kontrata të veçanta’), Kreu XVIII (‘Kontratat bankare’) shohim se “hapja e kredisë  bankare është një kontratë me të cilën banka detyrohet të mbajë në dispozicion të palës tjetër një shumë parash, për një periudhë të caktuar kohe ose për një kohë të pacaktuar” (neni 1031), pa u përmendur gjë për pagimin e ndonjëinteresi eventual etj. Në kreun pasues (Kreu XIX)  bëhet fjalë për kontratën e huasë dhe  sipas nenit 1050 të Kodit Civil në fuqi (i cili është i njëjtë, jo i ngjashëm, me nenin 412 të LVJD të vitit 1956, hyrë në fuqi më 1 mars 1957), një kontratë të tillë kemi kur “... njëra palë (huadhënësi) i jep në pronësi palës tjetër (huamarrësit) një shumë të hollash ose sende që përcaktohen në numër, me peshë ose me masë dhe huamarrësi detyrohet t’i kthejë huadhënësit aq të holla, ose aq sende të atij lloji dhe të asaj cilësie, brenda afatit të caktuar në kontratë ose, kur nuk është caktuar afat, me kërkesën e huadhënësit”.      

Ku qëndron ndryshimi midis “kredisë”, përmendur nga neni 1031 i Kodit Civil dhe “huas” përmendur nga neni 1050 i këtij Kodi? Personalisht, neni 1050 i KC më duket më i plotë dhe përfshin, pa dhënë shkak për ndonjë keqkuptim, edhe figurën juridike të huas bankare. Unë do të isha për shmangien e termit “kredi bankare”, edhe për faktin se në nenet 1031 e vijues të Kodit Civil nuk thuhet asgjë për ndonjë detyrim eventual të huamarrësit (pagimi i ndonjë përqindjeje interesi), megjithëse dihet që asnjë bankë nuk jep kredi apo hua pa interesa. Madje, neni 1051 i KC thekson se, “përveç kur me marrëveshje të palëve është parashikuar ndryshe, huamarrësi duhet t’i paguajë huadhënësit kamatat” dhe në paragrafin e dytë të kësaj dispozite saktësohet se, këto “kamata” paguhen “çdo vit”, përveçse kur palët kanë parashikuar ndrysheAjo që ka më tepër rëndësi, është se paragrafi i tretë i këtij neni, i cili saktëson se “mospagimi i kamatave  përbën mospërmbushje thelbësore të detyrimit”. 
Nga sa sipër do mund të thoshim se dallimi midis “kredisë bankare” dhe “huas bankare” do të qëndronte në faktin se ndërsa e para është pa interesa, e dyta është kundrejt një përqindjeje interesi, një interpretim që nuk kishte për të qenë as i drejtë dhe as i saktë, sepse bankat nuk mund të funksionojnë falas.

Lidhur me këtë çështje qysh në vitin 2000 i kanë rënë kambanës Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, por nuk është dëgjuar ende. Duke bërë interpretimin e një kontrate huaje “të lidhur në përputhje të plotë me kërkesat e K. C. për kontratën e huas, e konkretisht nenet 1050 dhe 1051 të tij” dhe duke e vlerësuar marrjen e huas “të ligjshme dhe të vlefshme”, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë theksojnë se vërtetë  “Kodi Civil nuk ka përcaktuar ndonjë kufi maksimal të kamatave të lejuara, siç parashikojnë legjislacione të vendeve të tjera” (nënvizimi im), por analiza e nenit 422 të K.C., që urdhëron palët të sillen ndaj njëri-tjetrit me korrektesë, me paanësi dhe sipas kërkesave të arsyes, të shpie në përfundimin, se “liria e kontraktimit nuk është absolute” sepse, kur ekzistojnë faktorë ekonomikë e moralë, ajo mund edhe të kufizohet.

Në zgjidhjen e çështjeve që shqyrton, gjykata duhet t’i ketë parasysh këto faktorë, përndryshe do të ishim para një mungese proporcionaliteti apo dëmtimi “të shpërpjestuar të interesave të palës kontraktuese, gjë që nënkupton që vullneti (pëlqimi) i kësaj pale nuk ka qenë krejt i lirë”. Duke  u nisur nga këto premisa, Kolegjet e Bashkuara, duke pasur parasysh edhe nenin 686/2 të Kodit Civil, arrijnë në përfundimin se në raste të tilla  “pjesa e kamatave që kapërcen limitin e lejuar  nga logjika ekonomike, arsyeja e morali...” është e pavlefshme, gjë që nuk do të thotë se është i pavlefshëm i gjithë veprimi juridik, përfundim të cilin e theksojnë pra edhe Kolegjet e Bashkuara[2] (nënvizimet të mijat).   

Më 1 qershor 2007 hyri në fuqi ligji nr. 9662, dt. 18.12.2006 “për bankat në Republikën e Shqipërisë”, i cili pesë vjet më vonë, me ligjin nr. 10481, dt. 17.11.2011, pësoi jo pak ndryshime (ndryshime patën 24 nene nga 134 që ishin gjithsej dhe nga këto, vetëm neni 4 pati 19 ndryshime!). Neni 69 i këtij ligji detyron bankën dhe degët e bankave të huaja që të “shpallin rregullisht afatet dhe kushtet e llogaritjes së normave të interesit, që lidhen me depozitat monetare, me kreditë ose huat dhe ndryshimet e tyre, metodologjinë e llogaritjes së tyre, sipas mënyrës dhe formës së parashikuar në aktet nënligjore të Bankës së Shqipërisë”.

     Lidhur me sa sipër, mendoj se do të ishte më mirë që, fillimisht, të përcaktohet, pak’ a shumë me saktësi, domethënia e disa prej termave që përdoren kur trajtohet kjo çështje, në mënyrë që të shmangen, sa të jetë e mundshme më tepër, keqkuptimet. Sipas Fjalorit të Gjuhës Shqipe 2006, i cili, fatkeqësisht, është i njëjtë me atë të vitit 1980,  me termin interes nënkuptohet pjesa e fitimit që nxirret me një përqindje të caktuar për të hollat që janë vënë në bankë ose që janë dhënë hua, fitimi që sigurohet nga një hua a nga një kredi e dhënë; kamatë.

Me termin kamatë nënkuptohet 1) pjesa e fitimit, e shprehur në përqindje, të cilën e merr dikush për huan ose borxhin që i ka dhënë dikujt; interes; 2) shtesa mbi pagesën enjë detyrimi, kur ky nuk shlyhet në afatin e caktuar; kamatëvonesë Sipas këtij Fjalori, termi fajde nënkupton shumën e të hollave që merrte fajdexhiu mbi borxhin e dhënë; me termin borxh nënkuptoheshin të hollat ose sendet që janë marrë ose dhënë për një kohë të caktuar dhe që duhet të kthehen përsëri, hua; me termin parà Fjalori nënkupton një mall të veçantë  “që qarkullon në trajtën e monedhave, i cili shpreh vlerën e gjithë mallrave dhe shërben si ndërmjetës për shkëmbimin e tyre” ose “pasuri në të holla, kapital”.  Pra, sipas këtij Fjalori, termi interes është i njëjtë me kamatë, termi borxh është i njëjtë me hua, termi kamatë përfshin edhe termin kamat-vonesë, termi parà nënkupton të holla, etj.             

Siç shihet, Fjalori në fjalë, përveç që nuk ka përkufizime të sakta, ka edhe turqizma (borxh, parà, fajde etj), gjë që nuk ndihmon për të dhënë koncepte të sakta, përkundrazi.. Për sa i përket termit uzurë, ai rrjedh prej termit latin usus dhe është përqindja që duhet të paguajë përdoruesi i të hollave për ato që ka marrë hua. Në  Fjalor gjejmë edhe shpjegime të tilla: uzurë - kamatë që merrej mbi paratë e dhëna borxh; interes. Shohim përdorimin e turqizmave, që do të ishte mirë të shmangeshin..     

Duke pasur parasysh sa më sipër, unë kisha për të shmangur termat “kredi”, “kamatë”, “fajde”, “parà” dhe “borxh” dhe do të kufizohesha tek termat”hua bankare”, “përqindje/normë interesi” dhe “uzurë”, duke u dhënë atyre këto kuptime: hua bankare, shuma e të hollave që një bankë ia jep në pronësi një personi fizik apo juridik me detyrimin që brenda një afati apo afatesh të përcaktuar në kontratë, të kthejë të njëjtën shumë të hollash plus interesin për të cilën është rënë në ujdi në kontratë; përqindje apo normë interesi: shpërblimi që i përket huadhënësit për huan e dhënë, e shprehur në përqindje mbi shumën e të hollave të dhëna hua; uzurë: shuma që, në çastin e dhënies së huas, tejkalon përqindjen e interesit ligjor përcaktuar nga Banka e Shqipërisë dhe që sot i përgjigjet termit anatoczëm.

Duke iu referuar legjislacionit në fuqi dhe praktikës bankare në Shqipëri, me siguri mund të thuhet vetëm se kjo çështje është parë në prizmin e së drejtës penale, por nuk është trajtuar ndonjëherë nga pikëpamja e së drejtës civile.

Nga pikëpamja e së drejtës penale: me nenin 43 të ligjit  nr. 8733, dt. 24.01.2001, Kodit Penal i është shtuar neni 143/a me këtë përmbajtje: “organizimi dhe vënia në funksionim i skemave mashtruese dhe piramidale të huamarrjes, me qëllim fitimi material, dënohet me burgim “ gjer në 10 vjet. – Po kjo vepër, kur ka sjellë pasoja të rënda, dënohet me burgim gjer në njëzet vjet”   Kjo dispozitë është përfshirë në kapitullin që flet për vjedhjet me anë mashtrimi. Në fakt, neni 143 KP parasheh se “vjedhja e pasurisë me anë të gënjeshtrës ose shpërdorimit të besimit, dënohet me gjobë ose me burgim gjer në 5 vjet. – Po kjo vepër, kur kryhet në bashkëpunim ose në dëm të disa personave ose më shumë se një herë, dënohet me burgim nga 3 gjer në 10 vjet dhe kur ka sjellë pasoja të rënda, me burgim nga 10 gjer në 20 vjet.”

Por, lidhur me sa sipër, duhet të kemi parasysh se dhënia e të hollave hua përkundrejt një norme interesi nuk mund të jetë as vjedhje dhe as mashtrim. Në Kodin Penal mungon një përcaktim i veprës penale “vjedhje”, por mendoj se me vjedhje duhet të nënkuptojmë një veprim, duke përfshirë edhe atë të shpërdorimit të besimit, që synon kalimin e një të drejte pronësie tek një person tjetër, pa lindur ndonjë detyrim ligjor të ndërsjellë për pronarin “e ri”, kurse në rastin e huas, huamarrësit i lind detyrimi që t’i kthejë pronarit të mëparshëm të njëjtën sasi të hollash ose të njëjtat sende si lloj dhe cilësi që ka marrë (neni 1050 KC).

Kurse në rastin e mashtrimit, dhënësi i të hollave duhet të ketë përdorur një gënjeshtër, të ketë thënë diçka të pavërtetë dhe të ketë shpërdoruar besimin e huadhënësit, për të bindur palën tjetër që të pranojë një detyrim në një shumë të dhënë[3]. Kurse në rastin e huadhënies bëhet fjalë për veprim thjeshtë civil, pa elemente penale. Bëhet fjalë për një interes të ndërsjellë: huamarrësi ka nevojë për një  shumë të caktuar të hollash për një kohë të caktuar dhe huadhënësi, duke i pasur mundësitë, pranon që t’ia plotësojë këtë nevojë. Por këto të holla huadhënësi mund t’i përdorte dhe duke investuar diku tjetër, duke pasur një përfitim prej këtij investimi, prandaj është e drejtë që ai të kërkojë diçka edhe prej huamarrësit. Por sa mund të jetë kjo “diçka”? Duhet të jetë logjike, po cila është logjike në këto rrethana?  Mund të thuhet se kjo “diçka” duhet t’u përgjigjet kërkesave të tregut, por si përcaktohen këto?

Duke pasur parasysh sa sipër mund të themi se legjislacioni ynë në fuqi nuk arrin t’i japë përgjigje të kënaqshme asnjërit prej problemeve të sipërme. Kam pasur rastin të shoh disa kontrata “kredie” dhe nuk munda të mos vë re se në to ekzistojnë mundësi të ndryshme anatocizmi. Kështu p.sh. në një kontratë të vitit 2006 ku huadhënëse ishte Banka Amerikane e Shqipërisë, jepej kredi (hua) kundrejt një norme interesi të “barabartë me ankandin e fundit të Bonove të Thesarit me afat maturimi 1 vjeçar plus 3%” dhe në rast mos-shlyerje në afat, kësaj norma interesi i shtoheshin 10%  (pika 2.1 dhe 2.2 të kësaj kontrate). Më poshtë, kjo kontratë parasheh se “çdo pagesë e bërë nga kredimarrësi kundrejt Borxhit... do të vendoset dhe debitohet si më poshtë:...b. zhdëmtimi si rezultat i tatimeve të vendosura dhe interesi mbi to; c. interesi sipas renditjes së mëposhtme: interesi mbi interesin e akumuluar, interesi në  rast mospagimi dhe interesi kontraktor ...” etj.

Kurse në një kontratë të vitit 2011, Intesa San Paolo Albania Sh.A.,  kontratës), si interes për huan të paguhej LIBOR-i[4] plus 4.50%, por gjithmonë jo më pak se 7.5% (pika 2 e kontratës), një komision “angazhimi” (?) prej 1% mbi shumën e kredisë të miratuar por të palëvruar (pika 3.1), etj. etj. deri sa në pikën 7.c  të kontratës thuhet qartë se në pagesat e kredimarrësit hyn edhe “interesi i akumuluar mbi interesin”etj (nënvizimi im). Nuk kërkohet shumë mundim që arrish në përfundimin se në raste të tilla kemi “marrëveshje” sarafësh dhe jo bankash.. Banka ka një funksion jo të vogël shoqëror: atë që të ndihmojë zhvillimin e ekonomisë së vendit dhe jo ta rrënojë atë. Është e vërtetë që në Kushtetutë gjejmë vetëm një nen ku të përmendet banka[5], por  Banka e Shtetit  Shqiptar, që është Banka Qendrore e Shtetit Shqiptar, vëzhgon dhe kontrollon veprimtarinë e të gjitha bankave që veprojnë në Shqipëri, duke përfshirë edhe degët e bankave të huaja.           

Siç u përmend më lart, neni 69 i ligjit “për bankat” urdhëron bankat e vendit ose degët e bankave të huaja që “të shpallin rregullisht kushtet e llogaritjes së normave të interesit, që lidhen ... me kreditë ose huat ...” , por nuk përcakton as afatet dhe as pasojat e mos botimit të tyre. Në literaturën që lidhet këtë probleme, thuhet se ”sipërmarrës vendas kanë konfirmuar  se ritmi i huamarrjes në ‘tregun e zi’ vijon të mbetet i lartë, ndërkohë që interesat të cilat në këtë treg janë mesatarisht 2-3% në muaj, kanë arritur edhe në kufijtë e 4-5% në muaj ‘.për ata që e kanë lakun në fyt’.Madje për shuma të vogla, interesi mund të shkojë edhe 7% në muaj”[6] (nënvizimi im). Duke analizuar këtë dukuri, autori i këtij artikulli shkruan se “kryesisht këto para vijnë nga veprimtari joligjore dhe si pasojë nxisin edhe kriminalitetin në vend” , sepse është kriminaliteti ai që nxit këto lloj huamarrjesh.

Duke pasur parasysh sa më sipër jam i mendimit se, sot është imperative që sa më parë të rishihet gjuha e Kodit Civil në përgjithësi, duke përfshirë edhe huan bankare, për ta sjellë atë vetëm në gjuhë shqipe, si edhe gjuha e kontratave bankare, duke saktësuar përmbajtjen e tyre,  përmbajtja e të cilave duhet t’u përmbahet neneve 1050 dhe 1051 të Kodit Civil në fuqi.       
A mund të shpresojmë që së fundi do t’i jepet një zgjidhje e drejtë këtij problemi?