Drejtori: Ndalni kryqëzatën
ndaj Qendrës së Albanologjisë

Drejtori i QSA-së (Qendra Studimore e Albanologjisë), Ardian Marashi, pas reagimit të tre akademikëve për problemet e institucionit, i kontaktuar nga Shqiptarja.com, dje nuk ngurroi të rrëfejë se disa nga problemet që kanë ngritur ata janë të identifikueshme, ndërsa ka kundërshtuar në mënyrë kategorike frymën me të cilën kanë folur. Duke u përpjekur të ruajë etikën e titullarit, Marashi ka lënë ende një enigmë për çështjen se cilat nga ato që kanë pohuar të intervistuarit kanë lidhje me një konflikt të pastër interesash dhe cilat janë një përzierje e mendimit subjektiv me interesat gjegjëse të secilës prej temave që kanë prekur të intervistuarit si nënkryetari i Akademisë së Shkencave MYzafer Korkuti, studiuesi Behar Gjoka dhe artikullshkruesi Dr. Rami Memushi. Ndërsa tregon se gjatë këtyre ditëve ka pasur reagime dhe ka marrë telefonata për këto artikuj, drejtori i QSA-së A. Marashi është shprehur para intervistës se "nëse do ta hapim me këtë parantezë dhe nëse unë do të flisja si individ dhe jo si titullar i QSA-së, do të tregoja se ka konflikte interesi tek ata që kanë shkruar ose janë intervistuar. Megjithatë si titullar respektoj disa nga qëndrimet individuale dhe të drejtat e tyre për t'u shprehur." Ndërsa pohon se i ka lexuar me vëmendje artikujt e tyre në gazetën tonë, Marashi thotë se: "Një pikënisje për intervista të tilla u bë artikulli i profesor Rami Memushaj". Marashi komenton se në artikullin e tij ka gjykuar tonalitetin e përgjithshëm që ka marrë artikulli. "Është tonalitet kundër QSA-së, për ta fundosur dhe për ta përgjysmuar. Kjo frymë u pasua nga të tjerët. Thashë me vete: tani nisi kryqëzata". Drejtori Marashi nuk do që të tjerët ta shohin qendrën që drejton si një dështim.

Ju i keni ndjekur kritikat në gazetën tonë për QSA-në, ç'mund të na thoni për to?
-Kam lexuar dy prej tyre, shkrimin e profesor Rami Memushaj dhe të Behar Gjokës, të Korkutit po e dëgjoj nga ju që qenka intervistuar. Në fakt ato janë artikuj jo për të mirën e QSA-së por kundër QSA-së. Në të dyja ato shkrime, artikulli dhe intervista duket qartë se edhe njëri apo edhe tjetri e shohin qendrën si një dështim. Unë ju tregoj se kjo qendër nuk është dështim, normalisht jo vetëm se më takon ta them, por është edhe e ndershme të vihet në dukje. Përkundrazi, është një rimarrje e drejtimit të punës, ndryshe nga institutet e vjetra, të cilat punonin nën direktiva dhe është një rimarrje e punëve me kushte e reja dhe me mundësitë e reja që aktualisht janë. Vetë punonjësit e instituteve normalisht janë kapacitet më të shquara në vend. Kërkimet e tyre i përdorin për referenca edhe vetë pedagogët e universiteteve. Ndërkohë instituti harton strategjitë dhe politikat mbi bazën e një statuti që e ka kjo qendër. Megjithëse respektoj disa nga qëndrimet individuale dhe të drejtat për t'u shprehur, një pikënisje për intervista të tilla u bë artikulli i profesor Rami Memushaj. Në artikullin e tij unë gjykoj tonalitetin e përgjithshëm që ka marrë artikulli. Është tonalitet kundër qendrës, është për ta fundosur dhe për ta përgjysmuar.

Gjatë bisedës thatë se është kryqëzatë?
-Kur bashkohen disa artikujt të kësaj natyre, atëherë kjo mund të quhet kryqëzatë.

Nuk besoj se po thoni se nuk ka asgjë të vërtetë në ato shkrime. Ja erdhëm tek ju dhe mund të flisni si është gjithë e vërteta?
-Mirë që erdhët. Faleminderit që erdhët se po të shihja edhe një artikull tjetër me atë frymë, do të thosha që "Shqiptarja.com" paska nisur një fushatë kundër. Dhe është mirë ta konfirmoni vetë që ne po përpiqemi të ndërtojmë dhe jo të shkatërrohemi. Ata shprehen se problemi është që qendra të vazhdojë të rezistojë, ose të kthehet në akademi, etj, etj. Më duket diçka naive, veç jo një argument shkencor dhe ndoshta është edhe një mungesë e plotë horizonti e shkruesve. E para e punës një institucion ose një individ ekziston pavarësisht nga ne. Mënyra si punon ai tregon se ka hapësira të mjafta për të rregulluar nga vetja se asgjë nuk është e përsosur. Nuk janë absolute pohimet në atë gjendje që paraqiten në dy shkrimet e fundit.

Po për sa u përket arkivave, a ka të zhdukura apo jo?
-Askush nuk i del dot zot kësaj. Shkrimi më i fundit që lexova, i Behar Gjokës pashë se edhe ai nuk i delte zot, thoshte në mënyrë të ndershme që nuk di gjë se çfarë ka ndodhur. Janë dy gjëra që nuk janë të qarta tek këto shkrime që shkruesit nuk kuptojnë se Akademia dhe qendra albanologjike janë të ndara, nuk mund të mendohen si para katër vitesh. Gjërat janë krejt të ndryshme, janë dy institucione krejtësisht të pavarura nga njëra-tjetra, qoftë edhe tek lidhja e varësisë. QSA varet nga ministria e Arsimit dhe e Shkencës, ndërsa akademia varet nga kabineti i kryeministrit, ka një lidhje tjetër.

Pra, Akademia varet nga kabineti i kryeministrit. Ka militantë atje?
-Me militantë nuk mund të mbushet akademia, sepse për akademikët nuk voton kryeministri, nuk voton deputeti, nuk votoj unë. Vetëm akademikët kanë të drejtë të votojnë për akademikët që pranohen dhe ka një status krejtësisht vetëm të veçantë, nëse ka një linjë varësie është vetëm tek buxheti, nga i marrin paratë. Për qendrën e studimeve albanologjike linja e varësisë është tek buxheti ku rregullator është ministria. Nëse në të gjitha ministritë dhe të gjithë punët që bëhen ne i shohim vetëm në optikën e një qeverie ose të një qeverie tjetër, mendoj se këtu janë ngatërruar konceptet.

Akademiku Myzafer Korkuti thotë që ndarja në institute ka bërë që Akademisë t'i jetë "prishur çatia".
-Po ai thotë kështu se Akademia është mësuar që të gjithë punën e vetë ta mbështesë mbi institutet. E ka organizuar në mënyrë të atillë para katër vitesh që ta delegonte punën te institutet, të cilat kanë prodhuar dhe kanë dhënë rezultate. Nuk është mësuar Akademia të jetë një krijesë autonome, por është një çati autonome që ka pasur linjat e veta, të cilat kanë qenë institutet. Pra, ky është problemi i riorganizimit të Akademisë dhe jo i instituteve. Dhe në një masë të madhe të akademikëve janë ata vetë që nuk kanë gjetur modelet më të përshtatshme të funksionimit me statusin dhe modele të tilla gjenden padyshim.

Pra, ju thoni se Akademia nuk punon dot vetëm?
-Gjithmonë jam tek kjo se artikujt që flasim flasin pa bërë një ndarje të qartë se cila është akademia e cilat janë institutet albanologjike, e bëjnë njësoj sikur të flitet për universitetin e Elbasanit dhe Qendrën e Studimeve Albanologjike. Nuk do të thotë që problemet e tyre të përcillen tek njëra-tjetra. Çfarë është e qendrës i takon qendrës dhe çfarë është e Akademisë i takon Akademisë.

Nëse bëhet fjalë për humbje arkivash mund të ketë ndodhur tek të dyja, ose gjatë shpërndarjes?
-Aty desha të ndalesha, sepse është diçka themelore tek artikujt e botuar. Aty flitet për humbje arkivash, memoriesh, vjedhje kompjuterësh, shkatërrim bazash të dhënash, etj. Kjo nuk ka ndodhur në mënyrë absolute në asnjë institut të studimeve albanologjike. Këtë e them me të vërtetë. Nuk është as profesionale as institucionale kjo. Minimumi i punës së një instituti është të ruaj gjërat që ka. Ky është një problem dhe më duket që ka ndodhur me seksionin e gjeografisë kur ai ka kaluar pranë universitetit e kështu me radhë.

Po këtu në QSA në pamje të parë duket se është një institucion më i rregullt, por në pamje të parë nuk duket kështu në Institutin e Historisë dhe Gjuhësisë, a thua atje nuk ka probleme?
-Nga sot deri në momentin që unë flas ky institut ka punuar më shumë. Janë bërë botime voluminoze. Historia e Shqipërisë është bërë në dy volume, etj. QSA tani ka fituara projektin për Historinë e Shqipërisë së shekullit të 20-të. Ka dy vjet e gjysmë që punohet më mënyrë intensive. Për këtë punë punon i gjithë instituti dhe prapë i gjithë instituti nuk mjafton. Por, punojnë edhe punëtorë të jashtëm, studiues që janë edhe jashtë Shqipërisë, jo vetëm brenda vendit. Kemi pasur probleme të gjuhësisë, meqë të dy intervistuesit e shprehin këtë shqetësim. Bëhet fjalë për kartotekën e gjuhës shqipe. Është kataloguar në pesë milionë skeda thesari ose fjalori i shqipes, sepse dy vjet më parë kishte një degradim dhe disave u ishte shlyer boja dhe bëheshin të palexueshme. Ne kemi realizuar dixhitalizimin e plotë të kartotekës, e kemi të përdorshme lehtësisht nga punonjësit.

Dolëm tek mënyra si bëhet Historia e Shqipërisë, me problemet që kanë të bëjnë me censurat politike të çdo kohe, herë retushohet, herë zbardhet, herë nxihet. A e saktësojnë dot ata studiues që janë në Institutin e Historisë?
-Sigurisht të gjithë ata që janë nuk mjaftojnë, se historia do shumë kohë që të bëhet. Duhet shumë punë për të bërë historinë, duhen gjithë ata artikuj, të gjitha studimet që qasjet historike për periudha të ndryshme historike të jenë të sakta, dokumentet të krahasohen, kjo i bashkohet edhe punës sonë me dokumentacionin arkivor. Pra detyra e të gjithë historianëve është kjo: të vjelin punën e të gjithë atyre që kanë prodhuar dokumente historikë dhe ta shfrytëzojnë në dobi të një historie sa më objektive dhe sa më të pasur.

Nëse i referohem thënies tuaj se kjo histori bëhet objektive, pse ka një distancë të qeverisë prej gjykimit akademik për figurat historike. Një shembull konkret është ngritja e bustit të Spiro Spiromilos në Himarë?
- Përderisa është vendosur në Himarë, Himarën e qeverisë Këshilli Bashkiak i Himarës. Këtë e vendos komuna, e kështu me radhë.

E dini ju se deri më sot disa studiues kanë dalë me libra e dokumente ku dëshmohet se është një tradhtar i çështjes shqiptare?
-Nëse një këshill bashkiak do bëjë gabime të tilla vlerësimi, ngelet kompetencë e organeve vendore dhe kjo është çështje që ka lidhje me formimin qytetar dhe me formimin historik dhe moral të personave që kanë të drejtën e vendimmarrjes.

Ka shembuj kërkimesh "të freskëta" në QSA?
-Po ja, shikoni këtë libër voluminoz të akademik Kolec Topallit: "Gramatika Historike e Gjuhës Shqipe. Janë mbi 800 faqe. Ky është rezultat i kërkimeve të gjithë jetës që profesori ka bërë mbi fushën e historisë së gjuhës shqipe. Pra, ka autoritet gjuhësia ende.

Po çështja e ruajtjes së objekteve arkeologjike, a thua nuk ekziston?
-Ky është problem pak më ndryshe, por për sa i takon kërkimit shkencor është një problem që ka parametra të tjerë. Kryesore është që janë siguruar kushtet fizike të sigurisë ku ruhen fondet dhe arkivat. Por mjaft kushte të tjera nuk i plotësojmë dot për arsye se tani për tani kemi mungesë së fondeve. Kjo e dhënë iu ka ardhur nga nënkryetari i Akademisë që është arkeolog, por kjo punë nuk ka ndodhur sot. Kjo punë, nuk ka lindur në 2008-n kur u nda qendra. Është problem i trashëguar. Ne po veprojmë t'i rregullojmë gjërat. Në Apoloni, për shembull në 2008-n ishte një gjendje ku lakuriqi i natës të therte sytë në mesin e ditës. Gjendja ka ndryshuar jo si nata me ditën, por si parajsa me ferrin.

(dhh/im/shqiptarja.com)