Nga marrëdhënia me Bashën e Berishën te kritikat për Ramën...Intervista e Mark Markut në 'Pa Protokoll'

Profesor ju keni qenë i angazhuar intensivisht për përzgjedhjen e kandidaturave në PD. Si po shkon ky proces?
-Unë jam me parimin që procesi matet nga rezultatet dhe kemi ende ca kohë për të shikuar rezultatet. Ju vetë e thatë që është një proces dhe mendoj që vlera në vetvete është pikërisht vetë procesi. Për herë të parë në historinë e PD-së ndërtohet një proces i tillë, i përzgjedhjes së figurave përfaqësuese, qoftë të listave elektorale, qoftë për deputetë, qoftë për pushtetin lokal. E theksoj edhe një herë vlerën e procesit në kuptimin që është një proces i cili lejon përfshirjen e shumë strukturave që janë vlerësuese dhe korrigjuese në raport me njëra-tjetrën. Në fazën e parë në komisionin e vlerësimit vijnë kandidaturat nga anëtarësia. Kanë ardhur të gjitha kandidaturat nga anëtarësia, rreth 3 600 kandidatura. Kjo në thelb tregon që për herë të parë anëtarësia ka rol në propozimin e kandidaturave, por pa seleksionim të strukturave të partisë lokale. Pastaj kandidaturat vijnë në komisionin e vlerësimit, ne aktualisht jemi në fazën kur kemi bërë një përzgjedhje të nivelit të parë, që do të thotë nga 3 600 kandidatura kemi zbritur diku te 960 kandidatura. Në fazën e dytë kemi edhe kandidaturat e këshillit kombëtar dhe të grupit të deputetëve, rreth 1 000 kandidatura. Në fazën e tretë do të shkojmë te një listë me të gjithë trupën përfaqësuese të kandidatëve qoftë në zgjedhjet lokale, qoftë në zgjedhjet e përgjithshme. Të gjitha këto do t’i shkojnë anëtarësisë duke pasur anëtarësia alternativa përzgjedhjeje.

Pra sërish do të kthehen tek anëtarësia?
-Patjetër, me votimin një anëtar – një votë. Ne mund të zgjedhim rreth 350 kandidatura dhe të gjitha këto i nënshtrohen përsëri një gjykimi të anëtarësisë. Pra, edhe vendimet e komisionit kanë mundësi të korrigjohen. Anëtarësia ka rol të dyfishtë. Pra, zgjedhjet tona vlerësohen nga komisioni dhe pastaj rezultati i shkon kryesisë së partisë dhe strukturave të tjera drejtuese, kuvendit kombëtar etj., sipas statutit të partisë. Pastaj kjo është çështje e PD-së, por edhe aty ka mundësi korrigjimi në kuptimin që strukturat e partisë marrin vendimin e shpërndarjes politike nëpër qarqe të figurave të veta përfaqësuese, të zgjedhura nga komisioni dhe nga anëtarësia. E dyta, ka një kuotë prej 20% që është e kryesisë, e cila mund të bëjë korrigjime të tjera, që do të thotë se mund të shtojë dhe mund të heqë nga listat sepse ne nuk kemi fuqi propozuese. Por 20% e kandidaturave janë të kryesisë, që do të thotë se mund të zgjedhë, duke parë rezultatet e këtij procesi, mund të gjejë pastaj zgjidhje të tipit që mund të shkohet me një listë sa më përfaqësuese në zgjedhje. Pra procesi është unik në vetvete, me disa instanca të cilat nuk mund të ndikojnë te njëra-tjetra, por bëjnë korrigjimin e njëra-tjetrës dhe në thelb është një proces, siç e shkoj unë, edhe demokratik edhe efikas.

A është disi i vonuar si proces? E them këtë sepse i referohem kampit tjetër, qeverisë. Zoti Rama ka përcaktuar koordinatorët, që janë në fushatë praktikisht, drejtuesit e qarqeve. A është disi e vonuar PD-ja në këtë proces?
-Unë mendoj që janë dy filozofi të ndryshme të mënyrës se si mendohet politika. Dhe unë për këtë e vlerësoj procesin ndryshe nuk do të kisha marrë pjesë në këtë proces, se nuk jam pjesë e strukturave të partisë, nuk bëj jetë partie. Mendoj se janë dy forma të ndryshme të mënyrës se si konceptohet jeta politike. Rama vendos për gjithçka, pra ky është modeli i një qeverisjeje, ku kryeministri vendos për gjithçka, qoftë në raport me aktet qeverisëse, qoftë me legjislacionin, qoftë me deputetët etj., etj. ndërkohë që PD-ja me zotin Basha kanë zgjedhur një formë tjetër, pra idenë e përfshirjes dhe të një procesi që në thelb është pak i ngadaltë, por është më i sigurt, më demokratik, më modern, mendoj unë, sepse liderët autokratë që vendosin vetë se kush do të jetë zyrtar edhe një drejtori rajonale, nuk ka funksionuar, ka dështuar.

A mund të ndodhë që ky komision ku ju bëni pjesë, pa e përjashtuar rolin tuaj në të, të rezultojë në fund një komision thjesht për t’u dukur dhe vendimmarrja t’i takojë zotit Basha?
-Hipotetikisht mund të ndodhte, por nuk ka ndodhur deri tani.

Tani jeni ende në proces, e kisha fjalën për në fund.
-Që të jemi të qartë, edhe vetë ne që e kërkojmë fort pavarësinë dhe autonominë, qoftë individualisht, qoftë si komision, jemi të vetëdijshëm që nuk jemi një komision vlerësimi që do të punësojmë punonjësit në administratë, pra po zgjedhim thjesht sipas disa kritereve teknike. Ne jemi një komision, i ftuar nga një parti. Është një proces që në partitë evropiane, si Partia Konservatore angleze, ajo franceze, në të gjitha partitë ekziston një komision i tillë vlerësimi. Ne jemi një komision që marrim disa vendime, përveç se në disa parametra profesionalë por edhe politikë. Procesi është politik sepse është zgjedhja e kandidaturave përfaqësuese në institucionet më të larta politike të vendit, qoftë në pushtetin lokal, qoftë në pushtetin qendror. Kështu që normalisht, është partia ajo që duhet të vendosë. Ne refuzojmë në mënyrë kategorike që të na ndërhyjnë në rolin tonë, por jemi të vetëdijshëm që puna jonë reflektohet në një kontekst politik të partisë. Kjo do të thotë që normalisht, ne nuk i njohim vetes të drejtën që të vendosim për gjithçka, ne vendosim për pjesën e vlerësimit dhe këtë e garantojmë fort, në kuptimin që nuk lejojmë ndërhyrje në procesin tonë të vlerësimit. Pastaj partia politike ka logjikën politike, ka koniunkturat politike, ka objektivat e veta politike në raport me pushtetin, ka jetën e saj të brendshme dinamike politike, ku luhet karriera e secilit dhe në këtë kuptim, patjetër që partia ka rol. Pra, komisioni nuk tenton që të marrë vendime, të cilat i takojnë strukturave politike të partisë, por për aq sa na takon neve, pra vlerësimin e kandidaturave.

Duket sikur ju po bëni një veting politik të kandidaturave.
-Ne bëjmë një vlerësim, jo veting. Kjo do të thotë që ne vlerësojmë se cila do të jetë ajo trupa politike përfaqësuese e PD-së, duke ndërthurur disa elementë. Ambicia ime personale dhe e pjesës tjetër të komisionit është që lista e përfaqësuesve që do të jetë rreth 300-350, sepse nuk po vendosim kufij numerikë se tentojmë të zgjedhim elementët më cilësorë për këtë fazë, pastaj pjesa tjetër normalisht që janë cilësorë por do të jetë pjesë e trupës politike të pushtetit të ardhshëm të PD-së. Në këtë fazë ideja jonë është që ne të çojmë një listë të tillë, e cila të jetë me të gjithë kandidatët seriozë, me integritet, me një karrierë profesionale të konsoliduar. Pra, cilado qoftë zgjedhja e anëtarësisë apo e kryesisë, jashtë kësaj nuk mund të dilet, nuk mund të futen elementë që kanë krijuar probleme të mëdha me përfaqësimin politik qoftë në parlament, qoftë në pushtetin lokal deri tani. Dhe këtu ne qëndrojmë shumë fort. Ideja është që asnjë kandidat, i cili nuk duhet të jetë, të mos kalojë. Në mes të kandidatëve normalisht ne të zgjedhim atë që mendojmë ne, sepse jemi komision dhe jo peshorja e padiskutueshme etj., etj. Ne jemi të bindur se kandidaturat që seleksionohen janë më të mirët në mes të më të mirëve.

Zoti Basha e mori vendimin për ngritjen e këtij komisioni sepse zhgënjeu me listën e kandidatëve të PD-së në zgjedhjet e kaluara, pasi një pjesë e atyre që janë sot në parlament janë realisht një zhgënjim.
-Pa diskutim që ai ka qenë një proces i diskutueshëm. Edhe unë mendoj që është edhe kjo një arsye që ka ndikuar. Por kjo është një gjë e mirë. Faktin që zoti Basha ka reflektuar për këtë proces, por edhe vetë PD-ja, unë e shikoj si diçka shumë pozitive. Jo pozitive është të mendosh që gjithçka e bën mirë sidomos në çështjet e pushtetit ku luhen fatet e shoqërisë dhe të 2,8 milionë shqiptarëve që jetojnë këtu. Le të themi që është një reflektim, por unë e shikoj si diçka shumë pozitive dhe si shenjë të mirë të pushtetit të ardhshëm në momentin kur PD-ja të vijë në pushtet. Ka liderë që i mendojnë vendimet e tyre si të padiskutueshme, si zgjidhje të fundit, siç u thotë zoti Rama shqiptarëve çdo ditë, që është më i miri prej të gjithëve, që është zgjidhja më e mirë. Ky është një banalitet se në momentin që ti shpall vetveten si më të mirin, je delirant, nuk respekton asnjë tjetër. Janë të tjerët që duhet të të thonë se je më i miri dhe në rastin e votës ta thonë qytetarët.

Edhe zotit Rama ia ka thënë vota e qytetarëve në vitin 2017 kur fitoi zgjedhjet.
-Në vitin 2017 nuk kemi pasur zgjedhje. Nëse ti mendon se je më i miri, pastaj bën të gjitha ato lëvizje që ky perceptim të shprehet në votë. Në votë nuk shprehet sepse nuk ke rezultuar më i miri në jetën e njerëzve, sepse ke shkatërruar ekonominë, ke kanabizuar vendin.

Po pse i fitoi zgjedhjet?
-Sepse i manipuloi. Nëse ti vërtet je më i miri, atëherë nuk ke nevojë që t’i manipulosh zgjedhjet, nuk ke nevojë të bësh aleancë me krimin e organizuar, nuk ke nevojë të mbjellësh Shqipërinë me kanabis. Po të jesh më i miri të votojnë duke mbjellë fasule, patate etj.

A ka fakte opozita që procesi i zgjedhjeve u manipulua?
-Ka përgjime, ne e dinim atë, por është tjetër çfarë dihet dhe tjetër çfarë vërtetohet. Ndonjëherë ka raste, siç thonë italianët il delitto perfetto, pra mund të bësh krim dhe askush nuk e merr vesh. Krimet e pushtetit shpeshherë nuk zbulohen sepse zhduken gjurmët, aq më tepër kur ke të gjithë sistemin në dispozicion. Por krimet e qeverisjes, edhe në qoftë se nuk vërtetohen juridikisht, janë të vërtetueshme në sytë e qytetarëve. A kanë ikur 300 mijë shqiptarë nga Shqipëria, kryesisht të rinj? Po.

Kryeministri Rama thotë që kanë ikur për një mundësi më të mirë.
-Po, por pse nuk ikin po kaq nga Lituania? Sepse natyrisht që i kanë mundësitë më të mira. Japonia është një vend më i zhvilluar se Lituania, SHBA-të, Kanadaja janë shtete më të zhvilluara se Lituania. Lituania është një vend me 4 milionë banorë, ka dalë nga një sistem rrënues komunist siç ishte ai i Bashkimit Sovjetik, është një vend i vogël pa burime. Ne kemi shumë më tepër burime se Lituania, se Letonia, se Estonia dhe se vende të tjera të cilat kanë ecur. Pse kanë ecur? Sepse kanë pasur qeverisje të mirë.

Për të pasur një qeverisje të mirë duhet të kesh edhe një opozitë të mirë që kritikon fort dhe e bën betejën aty ku duhet, në parlament.
-Unë mendoj që një nga pasojat shkatërruese të pushtetit Rama, është që tenton të shkatërrojë opozitën politike, duke e acaruar, duke mos i krijuar hapësira etj., etj., opozitën mediatike, opozitën e shoqërisë civile. Të gjitha organizatat e shoqërisë civile kompromentohen, mediet blihen, opozita sulmohet si të ishte grup armiqësor në sistem diktatorial dhe normalisht, fakti që ti nuk do opozitë është një nga pasojat e keqqeverisjes së zotit Rama. Edhe ajo që thotë ai që nuk ka opozitë, nuk është argument.

Presidenti i Republikës ka dekretuar datën e zgjedhjeve për zgjedhjet parlamentare. Ju përmendët se komisioni juaj bën përzgjedhjen e kandidatëve edhe për pushtetin lokal. Cila është lidhja? PD-ja synon që më 25 prill të shkojë paralelisht edhe në zgjedhje lokale edhe pse nuk ka dekret për këtë?
-Një nga kriteret e vendosura nga BE-ja për zhvillimin e takimit për hapjen e negociatave, jo kritere për hapjen e negociatave, është që të gjykohet procesi i manipulimit të votave përmes përgjimeve, si edhe procesi i zgjedhjeve lokale. Normalisht që Shqipëria të avancojë në objektivat drejt BE-së, duhet që të përmbushë këto kritere. Gjëja më e mirë do të ishte që fillimisht të verifikohet ligjshmëria e zgjedhjeve nga strukturat përkatëse kur të krijohet Gjykata Kushtetuese dhe në momentin që jepet vendimi atëherë do të vendoset dhe PD-ja po përgatitet edhe për këtë proces.

Pra, po i paraprin mbajtjes së zgjedhjeve lokale vitin e ardhshëm?
-Po. Besoj se për këtë arsye po zgjidhen edhe kandidatët për pushtetin lokal. Por gjëja që mua më pëlqen në këtë proces është se të gjithë ata që janë paraqitur si kandidatura nuk kualifikohen për pjesën e parë të listës përfaqësuese, por janë një kontigjent, i cili do t’i shërbejë strukturave të PD-së për pushtetin e ardhshëm, d.m.th. për pushtetin lokal etj., etj. Kjo është pozitive sepse kemi një database të verifikuar të kandidatëve për qeverisje, sipas disa parametrave.

Ju thoni se si pjesëtar i këtij komisioni jeni i pavarur nga strukturat e PD-së dhe nga zoti Basha. Por dihet që ju jeni i pozicionuar politikisht te PD-ja. Ju u rikthyet, por si është marrëdhënia juaj me zotin Basha dhe me zotin Berisha?
-Unë jam i pozicionuar politikisht në çdo moment dhe nuk e kam atë kompleksin që e kanë shumë persona këtu në Shqipëri, që janë të pozicionuar politikisht dhe nuk e pranojnë. Aristoteli e ka quajtur njeriun “kafshë politike”. Pra nëse nuk reagon politikisht, nuk je qytetar. Pjesëmarrja ime në atë komision është konfirmim që unë nuk jam rikthyer, nuk kam qenë asnjëherë në strukturat e PD-së, kam qenë politikisht i djathtë për shkak të bindjeve të mia, por edhe për shkak të faktit që kam qenë student kur u krijua PD-ja. Për mua PD-ja është partia me të cilën kam një lidhje të hershme, pavarësisht se nuk kam qenë asnjëherë në strukturat e saj. Nuk është rikthim sepse e kam deklaruar me kohë që nuk kam asnjë ambicie, as për të qenë deputet, as në ndonjë pozicion të ardhshëm në pushtet. Pse? Sepse ndihem mirë kështu, siç jam. Mua në vetvete pushteti nuk më thotë kushedi se çfarë. Kam pasur një eksperiencë dhe nuk jam ndier mirë në atë lloj pozicioni. Kam shprehur qëndrimet e mia që dihen publikisht. Nuk jam natyrë që i ndërtoj marrëdhëniet mbi bazën e keqkuptimeve, siç ishte ai rasti i pjesëmarrjes sime si deputet. Kështu që e kam zgjidhur me kohë atë histori. Pra nuk jam kthyer as në kuptimin e aktivitetit të mirëfilltë politik të tipit partiak, as në politikën e mirëfilltë të çfarëdolloj institucioni politik të vendit. Kam marrë pjesë në komision sepse më është dukur një proces shumë interesant, që përputhet me disa ide, të cilat i kam hedhur me kohë për riformatimin e partive politike shqiptare, edhe të PD-së. Ideja ime është që përherë dikush duhet të reagojë. Marrëdhënia ime me zotin Basha është miqësore, për aq sa mund të kesh miqësi me një politikan, sepse duhen ndarë miqësitë. Distancën që duhet unë e mbaj vetë dhe këtë e kam me të gjithë, jo vetëm me politikën. Unë e vlerësoj zotin Basha për disa gjëra. Në gjykimin tim ai është një model i ri lideri. Ne jemi mësuar me modelet e liderëve postkomunistë, autokratë. Mendoj se zoti Basha është një profil tjetër, është më i hapur, më pak agresiv në komunikim, ka një diskurs të moderuar që i bën mirë shoqërisë shqiptare që ka shumë probleme si historike ashtu edhe të aktualitetit. Si natyrë zoti Basha krijon më tepër mundësi për bashkëpunim. Më vjen mirë që janë shtuar edhe kritikat ndaj zotit Basha. Kam frikë se në momentin kur të vijë në pushtet do të pakësohen kritikat dhe kritikët do të bëhen lavdërues të Bashës, ndoshta me tepricë. Këtë frikë kam, jo atë të kritikave. Unë kam qenë deputet i PD-së, kur zoti Berisha ishte kryeministër. Nuk kam pasur ndonjë problem thelbësor me Berishën. Problemi ishte mënyra se si ai e konceptonte marrëdhënien me deputetët, me partinë dhe me të tjerët. Kjo mua nuk më ka pëlqyer kurrë, aq më tepër kur flitej për veten time. Njeriu është egoist dhe kur thotë që nuk është i tillë është hipokrit. Pra, unë dua më shumë veten se partinë, se Berishën, se Bashën. Marrëdhënia ishte e tillë që unë nuk pranoja të sillesha si deputetët e tjerë në PD, që nuk duhej të flisnin, të ishin konformistë, të mos reagonin në raport me problemet që krijoheshin gjatë qeverisjes etj. Partia ka rregulla, por asnjë rregull nuk duhet të shkelë të drejtat dhe liritë bazë të njeriut, përfshi dhe deputetin. Mendoni që deputeti të mos ketë të drejtën e fjalës, po qytetari si mund ta ketë? Pra unë flisja, votën nuk e kam tjetërsuar dhe kam ndjekur bindjet e mia. Sot marrëdhënia është normale sepse unë nuk i ndërtoj marrëdhëniet mbi bazën e inateve ndaj të tjerëve. Vlerësimi im për Berishën është ai që ka qenë, e vlerësoj pozitivisht për të gjitha gjërat pozitive që ka bërë për Shqipërinë dhe për PD-në, hyrja në NATO, liberalizimi i vizave, qeverisja e mirë ekonomike sidomos në mandantin 2005-2009, infrastruktura etj. Është një njeri që punon. Unë Berishës nuk i kam pranuar kurrë pushtetin absolut. Më rezulton se Berisha ka pasur një pushtet më demokratik po ta krahasoj me Ramën. Unë pothuajse i njoh të gjithë politikanët shqiptarë dhe mendoj se Berisha ishte njeriu që i dëgjonte më mirë të tjerët. Tjetër gjë është që bënte atë çfarë donte vetë, duke bërë llogaritë e veta të pushtetit. Por, në thelb ishte një dëgjues shumë i mirë, d.m.th. një ide pozitive për pushtetin e tij e merrte. Tjetër gjë pastaj që vendimet i merrte në mënyrë autokratike. Duhet ta ndajmë këtë.

Zoti Marku, ditët e fundit kemi pasur reagime dhe intervista të zonjës Topalli, kritika të forta të saj ndaj liderit demokrat zotit Basha. Edhe në vitin 2017 në kulmin e fushatës, zonja Topalli kërkoi largimin e zotit Basha. Të njëjtën gjë ajo ka kërkuar edhe ditët e fundit, duke iu referuar edhe pasurive të kreut të PD-së. Gjithashtu ajo ka deklaruar që nuk do të kthehet në PD pa u larguar zoti Basha. Kritika ndaj zotit Basha ka pasur edhe nga të tjerë, por zonja Topalli ka qenë më e ashpër. Çfarë po ndodh?

-Unë personalisht, siç e thashë, qëndrimin kritik të kujtdo e vlerësoj më shumë se sa qëndrimin konformist. Kështu që në këtë kuadër nuk kam se si të mos vlerësoj edhe kritikat, ngado që ato vijnë, kundër kujtdo, qoftë ndaj Bashës, qoftë kujtdo lideri në parti apo në pushtet etj. Për rastin e zonjës Topalli, por edhe të pjesës tjetër të kritikave, mendoj që është një marrëdhënie politike mes Bashës dhe Topallit.

Pra është një marrëdhënie mes tyre dhe jo politike?

-Patjetër që është politike sepse janë dy figura politike, njëri është kryetar i PD-së dhe tjetra ish-kryetare e Parlamentit. Normalisht që unë e vlerësoj zonjën Topalli për të gjithë atë çfarë ajo ka përfaqësuar deri tani në PD, por edhe përtej, në kuptimin një grua dinjitoze që ka ndjekur karrierën e vet, nga Shkodra, me një histori familjare të persekutimit etj., etj. Pra, përherë e kam vlerësuar zonjën Topalli sepse mendoja dhe mendoj që për vlerat që përfaqësonte i takonte ai rol që kishte në PD. Për çfarë do të isha unë kritik ndaj kritikave të të gjithë kritikëve të Bashës në këtë moment? E para, nëse ata duan të jenë kritikë ndaj Bashës, duhet që të na lejojnë edhe neve të drejtën për të kritikuar edhe ata edhe Bashën. Ajo çfarë kërkon zonja Topalli që, “po nuk iku kryetari i partisë”, mendoj që është jo politike në vetvete. Me përvojën që ajo ka, nuk duhej ta bënte. Pra, ideja është që një parti, një formacion politik, nuk mund të vihet para alternativës: ose ky kryetar partie ose unë. Ka përherë zgjidhje që janë përtej kësaj: ose ... ose. Politikanët e mirë bëjnë zgjidhje: edhe ... edhe, në thelb. Në qoftë se zonja Topalli do të asgjësonte Bashën, a nuk do të ishim në të njëjtën gjë jo normale? Sepse një parti është një komglomerat figurash dhe nuk mund të ndërtohet mbi përjashtimin e figurave, por mbi atë që quhet përfshirje komplementare të të gjitha figurave, sepse do të përfaqësojnë dhe në nivelin e përfaqësimit nuk mund të ketë figura të unifikuara. Pra, nuk mund të jetë zonja Topalli dhe gjithë të tjerët si zonja Topalli, sepse pastaj do të bëhej si parti amazonash që luftojnë për pushtet. Ose të jenë të gjithë si Basha dhe pastaj e gjithë struktura e partisë të jetë si profili i Bashës. Dhe, mbi të gjitha, ajo çfarë nuk më pëlqen mua te kundërshtarët e Bashës është që aktivizohen kundër PD-së në fushata. Mua as që më shkon në mendje që p.sh. Astrit Patozi apo Jozefina Topalli apo ndonjë tjetër, që të bësh kërkesë në fushatë që të ikë kryetari i partisë, normalisht që do të thotë që, kërkon një gjë të pamundur sepse vetëm në fushatë nuk mund të ikë.

A i shërbejnë këto deklarata kampit kundërshtar?

-Unë nuk dua të mendoj që këta janë në shërbim të tij, siç bëjnë militantët e partive që thonë “këtë e ka blerë ky” etj., etj. Unë abstragoj se nuk mendoj që me atë karrierë që kanë, të instrumentalizohen politikisht në favor të PS-së. Por, në thelb, ajo çfarë thotë individi, pavarësisht qëllimeve që ka, merret edhe në kontekst. Pra, në qoftë se formacioni politik në të cilin ti bën pjesë sulmohet në fushatë, automatikisht kjo shkon në favor të subjektit tjetër, të kundërshtarit tënd, do apo nuk do ti, nuk ka rëndësi se çfarë thua. Ti mund të thuash gjërat më të vlefshme në botë, por ato janë në varësi të kontekstit politik. Në qoftë se dikush është në betejë, del, merr mikrofonin dhe thotë p.sh., toka është e rrumbullakët, është një gjë me vlerë sepse është e vërtetuar, por është idiotizëm në kontekstin kur thuhet. Nuk mund t’i thuash p.sh., gjeneralit në luftë kur mund të vritet, që “kujdes se të ka rënë kopsa” ose “rregullo jakën”. Pra konteksti nuk është i duhuri. Unë mendoj që edhe në rastin e perpektivës politike të secilit prej kritikëve të Bashës, do të ishte më mirë që të kishin një diskurs politik më të orientuar në funksion të zgjidhjes sesa detraktues në raport me partinë dhe me kryetarin e partisë.

A qëndrojnë deklaratat se opozita e Bashës ka qenë shumë e dobët përballë qeverisë së Ramës?

-E dobët? Unë mendoj që ka qenë një opozitë ndryshe, e dobët herë pas here. Por mendoj që ka pasur një koncept tjetër për opozitën.

Që duhet të jetë një opozitë luftarake? Nuk ka qenë aq sa duhej opozita e Bashës në betejë përballë qeverisë së Ramës?

-Po bëj një kundërpyetje si izraelitët në dialogun që bëjnë. Tani, çfarë nuk ka shkuar te opozita e Bashës?

Unë po i referohem deklaratave të zonjës Topalli, por që ideja është që opozita nuk u ka qëndruar kauzave deri në fund.

-Çfarë? Të luftonte me armë? Në qoftë se i thua dikujt që “lufto me armë”, duhet të marrësh armën i pari. Dhe kjo mua më duket hipokrizi, që të rrish nën hijen e fikut dhe të thuash “pse nuk luftoni ju” dhe “pse nuk e rrëzoni Ramën me forcë” etj., etj. Unë normalisht mendoj që opozita ka pasur oshilacionet e veta. Pse? Unë e kam thënë edhe herë tjetër, por nuk ka rëndësi se unë e kam mendim këtë që, nuk mund t’i kërkosh një kryetari partie që sapo ka ardhur në qeveri që të lërë një kufomë politike siç ishte PD-ja, por edhe ajo kur iku nga pushteti ishte një parti shumë e mbaruar, le të themi. Dhe i thua: lëre një kufomë politike dhe me këtë kufomë politike ti shko dhe lufto atë që sapo ka ardhur në pushtet me arrogancën, me të drejtën e votave sepse kishte legjitimitet. Ishte shumë e vështirë që nga njëra anë ti të ndërtoje partinë që nuk e kishe të gjithën pas vetes sepse ai ishte kryetar partie por partinë ia kontrollonin të tjerët. Në qoftë se do të gjykojmë politikisht kështu ishte, pastaj nëse do të gjykojmë ashtu siç bëjnë të tjerët nga jashtë do të thoshim pse nuk e bëri, por duke gjykuar në kontekstin ku janë zhvilluar gjërat, Basha nuk ka pasur mundësinë në mandatin e parë të bënte opozitë më të fortë sepse ka marrë një parti të shkatërruar, edhe me kundërshtarë brenda që nuk e pranonin lidershipin e Bashës. Është edhe kjo. Unë e kuptoj edhe reagimin e Astrit Patozit, edhe të të ndjerit Olldashi, edhe të gjithë të tjerëve sepse ishin që të gjithë figura të të njëjtit nivel por u zgjodh Basha. Normalisht që të gjitha figurat e tjera do të kishin pakënaqësi. Këtë unë e kuptoj si diçka normale, por mendoj që Basha në fazën e parë nuk kishte mundësi që të bënte opozitë më të fortë, edhe për shkakun se edhe pushteti ishte shumë legjitim dhe shumë i fortë. Pushteti në mandatin e parë ka sharmin e vet, ka legjitimitetin, i ka të gjitha. Pastaj në fazën e dytë mendoj që opozita e Bashës, edhe zgjedhja e listave nuk ishte e duhura që solli këto probleme që kemi, por ka qenë një opozitë e orientuar drejt alternativës, ka shfaqur një projekt ekonomik shumë të mirë, ka bërë opozitë të fortë, vendi shkoi deri në pragun e luftës civile dhe u tërhoq në momentin e fundit opozita. Tani, çfarë opozite më të fortë mund të bëjë një parti në momentin që largohet nga Parlamenti dhe nuk merr pjesë në zgjedhjet lokale. Opozita ka bërë dy aktet më të forta në historinë politike.

A janë vendime ekstreme këto?

-Për mua janë ekstreme.

A janë të pranueshme për demokracinë sepse ndërkombëtarët ishin të parët që i kundërshtuan.

-Çështja e demokracisë për ndërkombëtarët është çështje shumë e gjatë për ta diskutuar. Normalisht ndërkombëtarët nuk e pranojnë si koncept, flas këtu për vendet demokratike evropiane dhe për SHBA-të e Kanadanë. Në këto vende nëse ti merr votat duhet të shkossh në parlament. Por, kjo ishte e vetmja mundësi. Ky është një vendim i diskutueshëm, i mirë apo i keq, duhet parë nga pasojat. Por një nga arsyet përse PD-ja e mori këtë vendim ishte se ndërkombëtarët e kishin humbur reagimin ndaj çdo fenomeni negativ e kriminal që ndodhte në Shqipëri. Pa dashje po bëhej bashkëpunëtor, sepse unë nuk mendoj që komuniteti ndërkombëtar është i korruptuar e i kompromentuar etj., etj. Ka edhe korrupsion por, po bëhej bashkëfajtor dhe e shtynë PD-në dhe opozitën që të shkonte drejt vendimeve ekstreme. Tani ta analizojmë, a ka vendim më ekstrem? Nuk mund ta akuzosh opozitën që nuk ka mbajtur qëndrime të forta, ndërkohë që ka marrë dy vendimet më ekstreme që mund të ndërmerren në një sistem demokratik: braktis parlamentin dhe nuk merr pjesë në zgjedhje. Etapa tjetër është që të marrë armët dhe të luftojë. Këtë nuk e bëri dhe mendoj që bëri mirë, sepse sot do të ishim akoma duke u vrarë me njëri-tjetrin.

Besoj se është vendimi i duhur dhe e mbështes këtë qëndrim.

-Është vendimi i duhur.

A duhet të ketë një metodë tjetër që zoti Basha t’i ftojë të gjithë këta elementë për të fituar zgjedhjet PD-ja? Sipas mendimit tuaj, a duhej të kishte një tjetër qasje?

-Sipas meje patjetër që po. Nëse unë do të kisha fuqinë për të marrë vendime, jo vetëm që do t’i ftoja, por do të bëja edhe të gjitha kompromiset e mundshme që të gjithë të vinin. Unë jam me parimin që një pushtet i mirë është një pushtet i diversifikuar, ku çdo ide, çdo karakter politik shkrihet, si të thuash, në atë gjënë e përgjithshme. Një nga gjërat që unë isha kritik ndaj zotit Berisha ishte që njësonte, duke humbur mundësinë e përfaqësimit.

A ka kohë për rikthimin e këtyre të vetëlarguarve sepse ju u keni dërguar edhe formularët.

-Ka pasur një keqkuptim. Komisioni nuk dërgon formularë. Neve na kanë ardhur propozimet e anëtarësisë. Në mes tyre ka qenë e propozuar në qarkun e Shodrës, por edhe në qarqe të tjera, zonja Topalli. Ne e kemi trajtuar si të gjitha kandidaturat e tjera dhe, edhe në kuadrin e përgjithshëm të filozofisë e të gjithë atyre që thashë më parë, ideja ishte që ajo do të duhej të kalonte në fazat e tjera. Tani, ne nuk i rregullojmë dot raportet e veçanta politike të individëve. Ne marrim një vendim mbështetur mbi gjykimin tonë dhe mbi atë çfarë na ka ardhur. Kështu që refuzimi ndoshta mund të jetë, unë e kuptoj pak atë idenë e sedrës, që zonja Topalli është një figurë e rëndësishme politike dhe duhet t’i nënshtrohet një komisioni përzgjedhës. Mendoj që një sistem politik të përfaqësimit dhe të zgjedhjes, askush nuk duhet ta ketë për fyerje që votohet dhe konkurron për së pari. Unë kam kandiduar para një muaji për përgjegjës departamenti. E kam menduar si kandidim për së pari. Kam paraqitur një platformë përpara departamentit, se nuk kishte kandidatë fare. Unë nuk e quaja sikur ata po më zgjasnin mandatin. Tani kjo garë është shumë më simbolike, por unë mendoj që çdo njeri që kandidon, pavarësisht se ka pasur edhe reagime të tjera brenda PD-së që pse kanë kandiduar 3-4 herë, kanë fituar 3-4 herë si deputetë, bashkitë e komunat, pse duhet të merren në shqyrtim nga komisioni i vlerësimit. Do të merren në shqyrtim sepse çdo mandat i ri është konkurrim i ri dhe secili duhet të jetë i barabartë me tjetrin në kriteret e përfaqësimit sepse në qoftë se ti nuk i vendos kriteret e përfaqësimit të barabarta, atëherë si mund të jesh i barabartë nesër për qytetarët. Ajo çfarë unë qortoj te kritikët e PD-së është edhe kjo: kur ata kanë qenë në PD kanë bërë shumë pak ose pothuajse aspak për demokratizimin e PD-së. Dhe nuk u bënte fare përshtypje kur karriera e kundërshtarëve politikë të Berishës fshihej brenda 10 sekondave me dorën që ngrinin këta. Tani ndodhi e njëjta gjë me ta, sepse u ndërpre karriera e tyre, unë e kuptoj fare mirë se çfarë do të thotë kjo për ata. Është njëlloj sikur të më ndërpritet mua karriera akademike, menjëherë. Normalisht është e padrejtë.

Këto janë figura të cilat kanë ndikuar, kanë votuar, nuk kanë reaguar asnjëherë që të adresonin kritika për mënyrën se si i merrte vendimet PD-ja në mënyrë arbitrare. Mblidhej kryesia brenda natës dhe zgjidhte të gjithë deputetët, kryetarët e bashkive dhe askush nuk ankohej për këtë.

Para disa kohësh keni thënë që PS-ja është në opozitë, në kuptimin e numrave dhe nuk ka shanse për të fituar një mandat të tretë qeverisës. Sigurisht që gara është e hapur mes palëve. Pse mendoni që opozita do t’i fitojë këto zgjedhje?

-E para është sepse unë mendoj që ajo do të ofrojë një alternativë ekonomike. Problemet kryesore janë problemet ekonomike. Mendoj që do të ofrojë alternativa konkrete, të cilat do të zgjdhin problemet që janë krijuar nga qeverisja e Ramës. E dyta mendoj që është krijuar një frymë. Modeli që ka promovuar Rama dhe parrdhësit e tij, sepse të gjitha elitat politike janë modeli Ramës në vetvete, ndërsa ky është modeli më i përkeqësuar. Të gjithë një model kanë qenë. Thjesht janë variacione të të njëjtit model, por unë e konsideroj si një model postkomunist. Dikush është më serioz si Berisha, dikush tjetër është më tolerant siç ka qenë Nano, dikush tjetër është më pragmatist siç është Meta, dikush tjetër më arrogant siç është Rama ose më ekzorcist etj., etj. Por ë thelb është i njëjti model. Unë mendoj që duhet ndryshuar modeli i lidershipit, duhet ndryshuar modeli i marrëdhënies së forcave politike që një qeveri krijon me qytetarët e vet. Pra, nuk duhet të ketë arrogancë. E treta, duhet të filojmë të merremi seriozisht me ca probleme sepse është një vend që po shkatërrohet. Ju shikoni vetëm projeksionet që bën Banka Botërore për popullsinë, që në vitin 2030 vendi mund të mbetet me 1 milion banorë. Ndërkohë dihet që kur bënte Italia studimet për kolonizimin e Shqipërisë në kohën e fashizmit, Shqipëria ishte menduar si një vend, nga burimet, ku mund të jetonin 15 milionë banorë. Pra, e shikoni ku po shkojmë? Pra, nga një vend i cili potencialisht ka burime për 15 milionë banorë, ne po shkojmë drejt një vendi që nuk ushqen dot as 1 milion.

Mendoni që modeli i qeversjes së Bashës do ta ndryshojë këtë?

-Mendoj që po. Është model i cili mund të ndryshojë. Unë nuk mund të bëhen garant, se kjo gjë do të duhet të shihet, por unë jam me këtë parim që, nuk mund të gjykosh nivelin e ardhshëm të qeverisjes, për sa kohë nuk është. E vetmja mundësi për ta gjykuar pushtetin është që t’i japësh pushtet. Edhe me individin në jetën e përditshme kështu ndodh. Nëse do ta gjykosh një njeri se kush është, atëherë jepi pushtet, jepi para, jepi femra. Tri janë provat e mëdha. Shikoje se si sillet në raport me këto. Deri atëherë mund të ketë qenë shumë burrë i mirë, grua e mirë etj., etj., por jepi këto tri gjëra dhe shikoje. Pra, nuk mund ta gjykosh pushtetin pa e parë tjetrin duke e ushtruar pushtetin. Gjithashtu mendoj që një qeveri e keqe duhet të ikë shumë shpejt sepse prodhon kosto shumë të larta. Unë mendoj që nëse Basha qeveris nbjëlloj si Rama ose edhe më keq, edhe për 1 ose 2 vite duhet të ikë nga pushteti. Ndoshta 2 vite janë të mjaftueshme për të provuar një qeverisje. Jam kundër atyre që thonë “po mirë, por s’ka kush të vijë”. Jo, përherë ka se kush të vijë. Logjika që të mbajmë 8 vite në pushtet këtë që po qeveris keq dhe të mos vijë një tjetër që s’e kemi provuar, mua më duket shkatërruese dhe katastrofike sepse humb shpresën.

Ditët e fundit ministrja e Arsimit zonja Shahini deklaroi që nuk do të jetë më ministre. Çfarë ka ndodhur me arsimin në këto 8 vite dhe paralajmërimin e PD-së për ta zhbërë Ligjin për Arsimin e Lartë.

-Ne kemi folur aq shumë për Ligjin për Arsimin e Lartë sa kemi mbajtur, në njëfarë mënyre, edhe debatin bashkë me kolegët e mi qoftë të fakultetit, por edhe të Forumit për Liritë Akademike. Por në thelb një ligj shpreh filozofinë e grupit qeverisës, pa diskutim. Dhe cili ka qenë për mua thelbi i ligjit për arsimin? Si në të gjitha gjërat e tjera, interesat e jashtme janë reflektuar në një ligj. Pra ka pasur disa grupe të interesuara përtej sistemit të arsimit publik, të cilat kanë lobuar. Po ta përdorim në konceptin amerikan ose evropian, lobimi është diçka e mirë. Por në këtë rast këto grupe kanë lobuar sikur kanë bërë trafik interesash dhe kanë bërë një ligj, i cili praktikisht e ka futur në kolaps të gjithë sistemin arsimor. Nuk janë në kolaps vetëm universitetet, por i gjithë sistemi. E para, nuk ka vend për të korrigjuar. Në një vit, sidomos në vitin elektoral, nuk mund të korrigjosh asgjë. Ndoshta mund të vijë një ministër, që më në fund ta kuptojë arsimin e lartë.

Zonja Shahini nuk ka lënë të kuptojë që do të largohet para mbarimit të mandatit. Ajo ka thënë që do të largohet dhe ndoshta s’do të jetë në fushatë me Ramën.

-Si mund të jetë në fushatë. Nuk besoj se Rama është budalla që të marrë në fushatë ata që e dinë që nuk kanë asnjë peshë. Por problemi mendoj se është përtej ministrave. Unë i qëndroj prapë modelit qeverisës. Që të jem i qartë, nuk është fajtore Lindita Nikolla për arsimin. Lindita Nikollës i çuan një grup interesi, ia caktoi Rama. Lindita Nikolla e njihte sistemin arsimor, e njihte sistemin parauniversitar, kishte edhe një bonsens në komunikim, ishte më politike, pavarësisht se ishte atje siç janë të gjithë ministrat në Shqipëri, që mbyllen në një skutë dhe nuk kanë asnjë mundësi për të marrë vendime. Kjo është tragjedia e ministrave shqiptarë. As Besa Shahini nuk është fajtore. Vjen 1 vit apo 2 vite dhe t’i kërkosh tani Besa Shahinit që të zgjidhë të gjitha problemet, edhe sikur të ishte supermen nuk do të mund t’i zgjidhte dot. Edhe po të ikte, prapë ai tjetri që do të vijë nuk ka për t’i zgjidhur. Problemi është te modeli. Sistemi arsimor nuk funksionon me fushata. Ndryshimet që bëhen në sistemin arsimor nuk reflektohen tani, por reflektohen pas 10 viteve. Pra, ajo që bën sot në sistemin arsimor ty të reflektohet në 10, 20, 30, 40, 50 vite. Dhe për këtë arsye duhet konsensus i madh kombëtar dhe duhet debat shumë i madh kur flitet për arsimin, sepse edhe ne që kemi mbajtur debatin për arsimin, e kemi shumë kollaj tani që të bëjmë kritika, por po të vijë puna që të na kërkohet një projekt reforme, do të duhet të mendoheshim gjatë sepse pasojat janë shumë të mëdha. Duhet të jesh delirant dhe i paditur që të mendosh se di, sidomos në fushën e arsimit. Dhe për këtë arsye unë them që kjo lloj politike do të duhet të ndryshojë dhe modeli. Pra modeli që vjen një kryeministër, i cili është arrogant, mendon se e urren në përgjithësi arsimin sepse vetë nuk ka bërë asnjë ditë shkollë, çfarë ka bërë?

Akademinë e Arteve.

Akademinë e Arteve, ok, ka shkuar. E di ti se çfarë bën Akademia e Arteve? Përgatit për artist. Por as nuk jep formim të përgjithshëm, as nuk jep koncept, është artist. Unë nuk e refuzoj si artist, por nuk ka dije. Sistemi arsimor kërkon njerëz që të njohin sistemin e dijes, që kanë një përvojë, që thellohen, që thonë nuk di.

Nëse nesër do t’ju propozonin postin e ministrit të Arsimit, do ta pranonit?

-Sapo e thashë që nuk kam asnjë ambicie.

Po për t’i shërbyer arsimit?

-Jam egoist, nuk do t’i shërbej askujt përveç vetes, e para. E dyta, do t’i shërbeja PD-së me kritika.

Do të vazhdoni ta bëni me kritika?

Po, po. Mendoj se i shërbej shumë më mirë me kritika. E para, do të doja që të bëhej një reformë e menduar mirë. Do të doja të kisha rol në reformë, në kuptimin qoftë edhe të ekspertizës bashkë me kolegët e mi, jo vetëm, se nuk kam ndonjë dëshirë që të merrem. Por, edhe një herë e sqaroj se njerëzit mendojnë që ky ka një interes që vjen këtu. Kot, nuk e dua, as për kontribut, nuk mendoj se po jam një kontribut se nuk jam delirant. Kot, për qejf, dua ta bëj dhe e bëj. Është shumë e thjeshtë. Nuk kam asnjë projeksion për vete se nuk dua, se më pëlqen të jetoj kështu si jetoj.

B.K./Shqiptarja.com

TAG:
• PD
• Mark Marku
• pa protokoll
• komisioni i vleresimit te kandidateve