Me shtytjen për më vonë të zgjidhjes, është rasti të numurojmë   dëmet e vonesat e shumta që qeveritë, pra shteti, i ka shkaktuar vendit në fushën sensitive të fesë. Qeveritë tona kanë pasë përballë  fqinj shumë më të organizuar , dhe për këtë detyra e parë që u imponohej do të ishte  të tregoheshin të vëmendshme me kërkesat heterogjene të bazës. Ato i kanë  trajtuar pa frymë bashkëpunimi, dhe kjo vazhdon edhe sot.

FaktorI i jashtëm, i përbërë nga shtete si Italia, Greqia, Jugosllavia, më herët Turqia), u shndërrua për tri dekada në të ashtuquajturin rethim borgjezo-revizionist (1960-90)  kur plagët pulsonin dhe shtonin mahisjen nën pllakën e rëndë të  luftës së klasave  dhe kundra fesë; në 1991 u kthye  përsëri ballafaqimi ballkanik, që pastaj do t`ia linte vendin gati pa u ndier një rrethimi fqinjësh të largët, thuajse virtualë, por shumë autoritarë megjithse të ngadalshëm, që mbajnë emra si BE, NATO, SHBA, OKB, Gjyq i Hagës, BB, FMN etj, Papritmas një fat shpresëdhënës nëse i paraqitemi me dokumenta të rregullta. Pikërisht këto na mungojnë.

Po marrim njërin  sektor si paracaktuam në titull.  Kushdo   që i ndjek me  vëmendje  punët, do të  vërë  re që këto organe ndërkombëtare, sa të durueshme tregohen me dobësitë tona,  po aq të paapelueshme mbeten ndaj çdo dhunimi të të drejtave civile, dhe pranojnë denoncime për shkelje ngado që t`u vijnë, aq më shumë nga antarët. Kështu fjala e Greqisë për punë kishtare (ortodokse) mund të  gjejë jehonë në nivel vendimmarrjeje tek ato. Kthehemi  e bëhemi kështu  pre e fqinjësisë ballkanike, por me gjyq në Evropë.

Kanë faj ortodoksët shqiptarë për këtë? Mos duhet të pranojnë një Ortodoksi të veçantë  për të  qënë të pranueshëm si atdhetarë?  Psh të falin pronat si bënë në 1962 që  e dhuruan “me vullnet të lirë” kishën e tyre  që të bëhej shtëpi kulture? Këto hipokrizi u kërkohet ortodoksëve?  Të pranojnë që vërtet kanë firasur nga 20 e ca % në  7.8 % që shpalli Censusi?  Mos është kjo politikë  çrrënjosëse e Ortodoksisë formula që i duhet Shqipërisë?  Përkundrazi, rruga për në Evropë mëton të tregohemi të drejtë ndaj kërkesave të tyre, të ortodoksëve  si të kujtdo – të romëve psh ku po lëmë nam - në mënyrë që të shmangin mundësinë që ato të bëhen shkak për ankesa greke o të tjetërkuj në dëm të integrimit.

Opinioni është ngritur peshë ditët e fundit pse po  ndërhyn Greqia. E thjeshtë, se  ajo është mëtuese si  kushdo në garën e vazhdueshme Ballkanike, por shkakun e japim vetë me  mendësinë  shpirtvogël  që na ka mbajtur mbrapa dhe prej së cilës nuk ndahemi dot as në “barkën” që rrezikohet.  Skandali  ndodhi   sepse s`janë kënaqur kërkesat e ortodoksëve veçanërisht në Përmet (mosdhënie me dokument i pronësisë që njihej de facto  për 15 vjet, dhe papritmas nxjerrja jashtë me përdhosje të shenjtash, pra provokim hapur).

S`do kish  ndodhur, s`do kish fare  vend të ankohet tjetri, fqinji, kur ne plotësojmë requizitat kushtetuese deri në fund. Por, megjithëse bezdisemi   që rasti konkret  mori  përmasa ndërshtetnore, çështja është  fare e thjeshtë:  prej 20 vjet po i mohohet qytetarit dhe çdo enti, mu  nën hundën e Evropës, e drejta e pronës! Kjo ësht në origjinë edhe të konfliktit në Përmet, dhe kjo zhduk   çdo dallim ,i majtë -i djathtë,privat-publik, kuadër ligjor -implementim,dhe bile ateist-besimtar , ortodoks apo patriot  siç duan disa, dhe e bën beli që  është  fryma e paqytetëruar  komunisto-feudale ajo që  s`don të dorëzohet .

 Pesë dështimet e deklaruar haptas nga vetë shteti
1) Mbyllja e  kishave, xhamive  dhe teqeve në 1967,  mbas burgimesh  dhe ekzekutimesh,  dhe  rihapja  e tyre  në 1991  nga vetë shteti por në surdinë. (Në surdinë sepse  s`i vinte mirë edhe një pjese të popullit- pra përçarja nga ansore zgjerohej). 2) Trajtimi i ngutur i Autoqefalisë në 1922, dhe korrigjimi më 1929, me një zgjidhje gjysmake dhe më 1937 plotsisht. 3) Mbyllja e kolegjeve fetare në 1934 dhe rihapja po nga shteti më 1935. 4) Projekt-kushtetuta me detyrimin që Kisha të gjejë peshkopë vendas, e rrëzuar me referendum më 1994  dhe pranimi nga shteti i pavarësisë së Kishës në Kushtetutën e 1998 si dhe me Konkordat solemn në 2006. A nuk dëshmojnë këto raste se sa herë përdorim dhunën shtetnore mbi fenë, do kthehemi mbrapsh detyrimisht? A ka më dyshim se liria e pronës, edhe e  asaj të  Bashkësive Fetare (madje u deklarua se atyre me proritet) do të realizohet plotsisht para se Shqipëria të pranohet në Evropë?

Kjo hapje ndaj së drejtës së pronës sigurisht  rri në antipodin e  asaj që po shohim, një dhunë që  siguron veç truallit për ndërtim  biznesmenëve, edhe ngrohtësinë e duhur  duetit  qeveritarë -elitë, dhe që kënaqet jo me të drejtën, por me britma Rroftë!-Poshtë! Mjerisht  edhe sot  reagimi i elitës   mbetet  konformist, në një kohë kur të flasësh troç  nuk është më e rrezikshme si dikur.   
 
Duke përgjithësuar, mund të thuhet se   dy dhunat që kundërshtojnë  njera-tjetrën, e brëndshmja, krenare dhe grindavece, me të jashtmen  korrigjuese dhe flegmatike, kanë çuar rregullisht, pa asnjë përjashtim, në dështimin e asaj të brëndshmes para  diktatit të jashtëm, dhe përgjunjen  pa ndonjë farë skuqje  të kreut  që i bie rradha të hedhë firmën. Urtia ose maturimi i qeveritarit  implikon një dorëheqje nga patriotizmi fals, që në çdo rast të lartpërmendur  ka pasë marrë formë si diktat  autarkik nga kreu dhe si bindje nga elita e  joshur  me ofiqe që  të  vihet  në unison  me  ato  që i jep “i zoti i kalasë”.

Patriotizmi  tjetër, ai që  kërkon të na bëjë  respektues të normave posi bota,  por që  bie ndesh me  te zotin e kalasë, s`ka ithtarë.  Nëse  del ndonjeri  dhe bën ithtarë të tillë, duhet demaskuar si “i grekut”  ose tjetër, dhe  në kohëra   të “patriotizmit emergjent” duhet  t`i kalojë burgut, plumbit ose harresës. Që të mbarojë  kjo modë,  është nevoja të braktiset guximi  aventurist,  në mënyrë  që   normat e patjetërsueshme, që  bota i do dhe ne  i kundërshtojmë  inatçe,  të mos i shpërfillim  më, pra t`i  respektojmë, edhe kundër orekseve të vjetra.

Kjo kërkon rishikimin e  tërë retorikës   ( që nga shkolla  kalon te shoqatat,   shtypi e  deri te kafenetë) për  temat historike  , e sidomos ato fetare.   Përndryshe,  do të   vazhdojmë t`i interpretojmë dështimet që inkasojmë, si  “armiqësi të  botës ndaj Shqipërisë”,  armiqësi historike, keqdashëse për shekuj,  dhe jo  si  sinjale rutinore   të monitorimit  europian e botëror,  që duan të   sjellin  në normalitet edhe këtë vend   të izoluar,  më tepër në mendësi  sesa nga konjukturat, dhe prandaj na i përsërisin pa u lodhur.

Koncepti i të folurit praktikisht përfshin kryesisht  personin e Kryepeshkopit  Anastas. E mbështeti bota e jashtme, e jo vetëm Greqia, fronëzimin e  tij  duke mos përfillur frymën penguese të statuteve, dmth të tutelës  mbi komunitetin, siç u demostrua nga ritiratat e lartpërmendura(1994-1998 dhe më parë 1922-1937). Përgjigjjet që mëton Europa pragmatiste dhe  e dalë prej Luftrave Fetare të Mesjetës janë  veç këto: A e do komuniteti?  A rezultoi pozitive  puna 20 vjeçare e tij? Vetëm këto kritere  vlejnë për botën, jo klauzolat  penguese të vendosura nën presion shtetnor.

Të insistosh  madje në luftën që i bëhet  indirekt me anë peticionesh si ato  për Përmetin, i çon ata (ndërkombtarët me fuqi përcaktuese) në dyshimin  që toleranca jonë fetare ka gropa serioze. Sepse  ana fetare, ajo që ka rëndësi për ta, ka vetëm një drejtim, atë që u vërtetua qysh në krye, të Dishepujve që bëhen bartës të mesazhit në çdo anë të botës,  qoftë se i dërgon Mësuesi .  Prandaj thuhet qysh me profetët e Izraelit: “Të bekuara janë këmbët e atij që vjen në emrin e Zotit”. Mesazh baraz mesazher – pra  i ardhur.

Akademikët dhe personalitetet e shquara që  në 2006  firmosën një peticion kundra   kishës dhe në favor të Shtëpisë kulturës në atë  truall, duhet ta kenë ditur (veçanërisht premetarët)  që kisha ka ekzistuar përpara shtëpisë  kulturës, dhe posedon edhe dokumenta  që e vërteton. Njihet lehtësia për të përmbysur një vendim gjyqsor tek ne,(të gjithë ankohen, përveçse në rastet kur janë vetë të përfshirë  në manipulim, dhe është rasti..). Për përmbysjen e kollajshme mjaftojnë  disa motive, e para interesa personale, klanore, dhe aq më tepër kur këtyre u shtohet edhe zelli patriotik, e anti-grek. Por populli e mban  mend kishën, fotot e provojnë, dhe vrojtuesit  ndërkombëtarë e praktikojnë zakonin që ta pyesin (të kujtojmë Komisionin me Telinin dhe monedhat e hedhura kalamanëve).

Pra  të  mbështetësh shkelje të tilla me peticione është si të  pozicionohesh me të pavërtetën. Eshte një përgjegjësi jo e vogël  kundrejt atdheut. Bota bëjnë punën e tyre, çështja ësht ne të mos përçahemi    Komuniteti atje , megjithse besimtarë ortodoksë, janë shqiptarë me gjithë klerikë, dhe e deklarojnë  hapur, ndaj duhen besuar.Duhet të kthehemi në normalitet, t`i besojmë njerzit, se përndryshe, ky  kapitull, Ortodoksi, kisha ortodokse, besimtarë që identifikohen si ortodoksë shqiptarë ,  do të thjeshtohet vetëm në termin e dytë,  disa kisha, që i kemi për të tërhequr  turistë , sepse dy të tjerat , qënkan  në zhdukje e sipër... Shpresojmë të mos jetë ky synimi  strategjik  i krejt klasës politike, por  shifra  e turpshme 7.8%  e Censusit  dhe heshtja që e ka shoqëruar në tërë spektrin , na detyron të jemi në pritje të shqetë .
 
Ndërkohë ortodoksët e thjeshtë nuk lëshojnë. Madje, kundrejt akuzave për greqizim ata as çajnë kokën . Nga çfarë mund të tremben, sot, mbasi kaluan  “rreziqet”  20 vjeçare të Kishës tyre pa u greqizuar? Veç kësaj, i ndihmon edhe fakti që feja e tyre i  mëson   të kënaqen me pak, pra të jenë në minimum konfliktualë dhe shumë civilë e pajtues. Statistikat sociologjike, veçan  ato të keqbërjes, e dëshmojnë këtë. Në të kundërt, shumë firmonjës të peticioneve tendencioze kanë nga se të tremben, sepse, duam s`duam po vjen koha e transparencës së vërtetë,  dhe nuk është e mirë të dalë se kanë qënë mbështetës të disa  pozicioneve jo për bindje, por për oportunizëm.

Ndaj i kuptojmë pse  shprehen    kundra  autoqefalisë aktuale dhe s`e çmojn fort  as atë  të 1937 ,  dhe ngrejn lart atë “autoqefali” Made in Albania,pa peshkop në krye, ose me një sinod që njihej vetëm gjer ne kufi,  si dhe  sot me një biçim prifti që  merr  për vete qeratë e shkollës të restauruar  me paratë “e grekut”, dhe lëmoshat  e plakave  atje brënda kalasë së Elbasanit, si dhe tjetrin në Përmet, që  qeratë e kulturës i merr nga bilardot  e së vetmes shtëpi kulture  të mbetur nga socializmi. Shkurt duan të jenë me “atë që ka kalanë”.

 Sa për dhunën e priftërinjve, meqë po flitet, është vërtet jo e lejuar,të prishet  qefi pse të ndodhë, por edhe fyerja ndaj të shenjtave ishte e madhe, ata deshën vetëm të mbronin ato të shenjta, mund t` i kuptosh që deshën t`i rezistonin  asaj dhune sakrilege, dhe do ta kënë ndjerë për nder gjakun në fytyrë..  Veç asaj, dhe rasti e solli të ish e shtunë,’ ditë tradicionale pazari në Përmet, kështu u erdhi shansi të shfrytzonin të vetmen dhunë në Ungjill, atë që vetë Zoti Krisht e përdori ndaj tregtarëve që përdhosnin shtëpinë e  Atit të tij. S`dihet,ndofta Zoti mund edhe tua falë...

Shkrimi u botua sot në gazetën Shqiptarja.com (print) 04.09.2013
 
Redaksia Online
(b.m/shqiptarja.com)