Pro marrëveshjes me Italinë për emigrantët, zbardhet vendimi i Gjykatës Kushtetuese! I hap rrugë ratifikimit të enjten në Kuvend

Firmosja e marrëveshjes 6 nentor 2023 

Gjyqtarja e Gjykatës Kushtetuese Elsa Toska është një nga 4 gjyqtaret që ka votuar kundër marrëveshjes me Italinë për emigrantë, pra pro kërkesës së 30 deputetëve të opozitë të cilët kërkuan që protokolli të shpallej antikushtetues .

Mendimin e saj të veçuar, bashkangjitur në vendimin e zbardhur 43 faqesh të gjykatës, e lidh me mungesën e autorizimit nga Presidenti i Republikës për dhënien e plotfuqisë për negocimin dhe nënshkrimin e Protokollit nga përfaqësuesit e palës shqiptare.

Sipas saj shteti shqiptar brenda territorit të tij fizik i ka dhënë juridiksion shtetit italian, dhe në këtë kuptim ky Protokoll është marrëveshje, e cila i përket kategorisë së marrëveshjeve të parashikuara nga neni 121, pika 1, shkronja “a”, të Kushtetutës.

Më tej shton se protokolli përfshihet në kategorinë e marrëveshjeve ndërkombëtare me natyrë politike, të cilat lidhen mes shteteve, pra me palë shtetin shqiptar dhe në emër të Republikës dhe në këto kushtet plotfuqia nuk duhej të ishte lëshuar nga Ministria për Punët e Jashtme pas autorizimit të dhënë nga Kryeministri, por nga Presidenti i Republikës, si autoriteti i vetëm kushtetues për lëshimin e plotfuqisë,

...Mospajisja e delegacionit me plotfuqi të rregullt nga Presidenti i Republikës përbën cenim të kompetencave të Presidentit të Republikës të parashikuara nga neni 92 i Kushtetutës, rrjedhimisht edhe të parimit të ndarjes dhe balancimit të pushteteve, të garantuar nga neni 7 i Kushtetutës"  argumenton gjyqtarja Toska.

Gjyqtarja ndalet dhe tek Traktati i Miqësisë i vitit 1995 duke thënë se nuk mund të përdorej si bazë kushtetuese për Protokollin për Migracionin, 'pasi pavarësisht parashikimeve të nenit 180, pika 1, të Kushtetutës, është Kushtetuta, e miratuar në vitin 1998, e cila sipas parimit të hierarkisë së normave juridike prevalon ndaj çdo marrëveshjeje ndërkombëtare të ratifikuar para ose pas saj"

Ajo argumenton se autorizimi për dhënien e plotfuqisë për negocimin dhe nënshkrimin e tij do të duhej të ishte lëshuar nga Presidenti i Republikës prandaj kërkoi që kërkesa e opozitës të pranohej. 

Katër gjyqtarë të Gjykatës Kushtetuese kanë qenë të mendimit se Gjykata duhej ta kishte deklaruar Protokollin për Migracionin të papajtueshëm me Kushtetutën dhe të ndalonte ratifikimin e tij nga Kuvendi. Konkretisht  Marsida Xhaferllari, Sonila Bejtja, Ilir Toska kanë dhënë mendimin e tyre të pakicës në vendim ndërsa një tjetër mendim ka dhënë dhe gjyqtarja, Elsa Toska. 

Sipas 3 gjyqtareve protokolli ka parashikuar kalimin nga shteti shqiptar në përdorim të autoriteteve shtetërore italiane të dy zonave, ku shteti shqiptar i ka transferuar të drejtën autoriteteve italiane të ushtrojnë pushtet shtetëror ekskluziv sipas legjislacionit italian për trajtimin e çështjeve që lidhen me migrantët.

Sipas marrëveshjes të dyja zonat, me sipërfaqe, gjithsej, 77700 m2 - njëra zonë ndodhet në portin e Shëngjinit, ndërsa zona e dytë në Gjadër, Lezhë - u jepen në përdorim pa kundërshpërblim autoriteteve italiane për 5 vjet (neni 3), me mundësinë e përtëritjes me heshtje edhe për 5 vjet të tjera.

Po kështu pala shqiptare i jep të drejtën e palës italiane për të ndërtuar dhe menaxhuar strukturat e nevojshme në këto zona në përputhje me legjislacionin italian, pa pasur nevojë për leje ndërtimi ose formalitete të tjera të ngjashme të kërkuara nga legjislacioni shqiptar. Shpenzimet e bëra nga pala italiane për ndërtimin e strukturave përjashtohen nga taksat dhe detyrimet doganore.

Gjithashtu vëren dhe kufizim të veprimit të legjislacionit shqiptar dhe të juridiksionit të autoriteteve shqiptare në dy zonat ku do të zbatohet Protokolli për Migracionin, 'çka sjell kufizim të garancive kushtetuese dhe ndërkombëtare të të drejtave të refugjatëve në territorin shqiptar' thonë ata.

Ata rendisin 5 arsye

1 - Qeveria shqiptare i ka kaluar qeverisë italiane të drejtën e përdorimit të dy zonave territoriale, brenda të cilave autoritetet italiane autorizohen të ushtrojnë pushtet publik për çështjet që lidhen me migrantët, duke kufizuar/ndaluar njëkohësisht juridiksionin e autoriteteve shqiptare në këtë pjesë të territorit të vendit. 

2- Kufizimi i veprimit të legjislacionit shqiptar dhe i juridiksionit të autoriteteve shqiptare në dy zonat ku do të zbatohet Protokolli për Migracionin, sjell kufizim të garancive kushtetuese dhe ndërkombëtare të të drejtave të refugjatëve në territorin shqiptar.  Për rrjedhojë, në ndryshim nga shumica, vlerësojmë se Protokolli për Migracionin është marrëveshje ndërkombëtare që ka të bëjë edhe me të drejtat dhe liritë themelore të njeriut.

3- Në kushtet kur Protokolli për Migracionin ka natyrë politike, vlerësojnë se plotfuqia e lëshuar nga Ministria për Punët e Jashtme pas autorizimit të dhënë nga Kryeministri nuk është në përputhje me Kushtetutën, pasi në rastin konkret, autorizimi duhej të ishte dhënë nga Presidenti.

4- Traktati i Miqësisë nuk mund të shërbejë si bazë në drejtim të plotfuqive për negocimin dhe nënshkrimin e Protokollit për Migracionin, ndaj ai nuk mund të përdoret si argument i mjaftueshëm për kushtetutshmërinë e tij. Ai akt nuk ka parashikuar dhe nuk mund të parashikonte që pas 30 vjetësh flukset migratore të paligjshme nga vendet e treta të menaxhoheshin bazuar në atë traktat.

5- Zhvillimet e fundit migratore që po ndodhin në kufijtë e jashtëm të Evropës dëshmojnë se çështja e migrantëve ka marrë përmasa jetike, e cila u ka vendosur të gjitha shteteve barrën dhe presionin dhe ka shtuar vetëdijen e tyre për të gjetur forma dhe mjete për të përballuar vështirësitë. Çmojnë se në rastin konkret duhej gjetur balanca e duhur dhe mekanizmat më efikase për mbrojtjen e përshtatshme të tyre.

Ndërkohë gjyqtarja Elsa Toska ka pasur tjeter mendim ku argumenton se autorizimi për dhënien e plotfuqisë për negocimin dhe nënshkrimin e tij do të duhej të ishte lëshuar nga Presidenti i Republikës.

Hartimi i Protokollit për Migracionin deri në nënshkrimin e tij ka zgjatur rreth 5 muaj. Të gjitha hapat zbulohen në vendimin e arsyetuar të Gjykatës Kushtetuese.

Mësohet se ka qenë pala italiane që më 23 maj të 2023 përmes ambasadorit të saj, Fabrizio Bucci, që ka përcjellë notën verbale për nisjen e veprimeve prë një marrëveshje të mundshme, ndërkohë që më 21 gusht, pak ditë nga pushimet në Vlorë të kryeministres italiane Giorgia Meloni, (14 gusht 2023) pala italiane përcolli draftin e parë të marrëveshjes.

Hapat deri ne firmosjen e marreveshjes

- 23 Maj 2023 Ambasadori i Republikës së Italisë në Shqipëri,me notë verbale i ka bërë të ditur sekretarit të përgjithshëm të Këshillit të Ministrave nisjen e veprimeve për një marrëveshje të mundshme ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë në fushën e migracionit të paligjshëm.

-21 Gusht 2023 pala italiane, nëpërmjet notës verbale të ambasadorit, ka përcjellë draftin e marrëveshjes

-Me urdhrin nr. 99, datë 25 Gusht 2023 të Kryeministrit është ngritur grupi ndërinstitucional i punës me përfaqësues të institucioneve shqiptare për negocimin me palën italiane të projektmarrëveshjes. Grupi i punës kryesohej nga zëvendësministri i Mbrojtjes (Shënim redaksia: Në këtë post Enkelejd Joti) dhe ka pasur në përbërje përfaqësues nga institucione në nivel ministrie: drejtësia, punët e jashtme, financa dhe ekonomia, e brendshmja, mbrojtja, si dhe Policia e Shtetit dhe Shtabi i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura.

- Në datat 13 Shtator 2023 dhe 13 Tetor 2023, me autorizim të Kryeministrit, është kërkuar lëshimi i plotfuqisë nga Ministria për Punët e Jashtme për anëtarët e grupit negociator.

- Në datat 25 Shtator 2023 dhe 13 Tetor 2023 ministri për Punët e Jashtme ka lëshuar plotfuqitë për negocimin e projektmarrëveshjes.

- 06 Tetor 2023 pala italiane ka përcjellë një variant të ripunuar të këtij drafti.

Në datat 17 dhe 18 tetor 2023 janë zhvilluar bisedime në nivel teknik për përmbajtjen e projektmarrëveshjes.

Me shkresën e datës 03 Nentor 2023, Ministria e Mbrojtjes i ka bërë të ditur ambasadës italiane dy zonat e identifikuara për t’i përdorur sipas marrëveshjes.
Në të njëjtën datë ambasada italiane ka përcjellë me notë verbale tekstin përfundimtar të Protokollit për Migracionin së bashku me dy anekset e tij. Po kështu, në të njëjtën datë Ministria e Mbrojtjes ka kërkuar mendim nga institucionet e linjës për projektvendimin për miratimin në parim të Protokollit për Migracionin, të cilat, po brenda ditës, kanë dhënë përgjigje positive duke u shprehur parimisht dakord.

06 Nentor 2023 Këshilli i Ministrave, bazuar në nenin 100 të Kushtetutës dhe nenin 10 të ligjit nr. 43/2016, ka miratuar në parim Protokollin për Migracionin
6 Nentor 2023 u nënshkrua nga kryeministrat e dy shteteve, Edi Rama e Giorgia Meloni.