Fotografitë më mbresëlënëse të Tiranës, por edhe më pak të njohurat, janë padyshim ato të qytezës osmane të para-ndërhyrjeve urbanizuese. Dhe jo vetëm fotografitë, por edhe gravurat e rralla që nga Edward Leare e tekëndej apo përshkrimet plot ngjyra te Degrandit, Hahnit a Ipennit. Nga kjo Tiranë, e banuar në masë dërrmuese nga muhamedanë, e më pak nga gogë a vllehë, thuajse nuk ka mbetur asgjë: një a dy shtëpi, jashtë hirit të institucioneve e që IMK-ja ua ka harruar derën, ura në rrugën që shpinte për Shinjergj dhe xhamia e famëshme e Ethem Beg Tiranës në qendër, të cilën Enveri e kurseu. Kjo nga Tirana osmane; vetëm kaq!... Ah, jo, edhe një gjë tjetër: kopshti i Namasgjahut pranë urës së Tabakëve. E pra për t’u kthyer tek fotografitë, ndër më të bukurat e asaj Tirane, dhe ndër më interesantet janë ato ku në sfond duket selvitë shekullore të Namasgjahit.
Uzurpimi i dhuntë i Tiranës nga Toptanasit kërkonte një peshqesh për qytetin dhe trashëgimtarët e shumtë të familjes krutane, pas qetësimit të situatës nga rënia e pashallëqeve vendosën të paqtohen me qytetarët përmes dhurimit të një prej pronave më për zemër që ata kishin: truallit të freskët e të plleshëm buzë Lanës të destinuar për faljen e namazit, të kremtet e mëdha, sidomos Bajramin. E sa i takon vendit, zgjedhja e mësipërme u bë pasi dukej se sheshi para xhamisë së vjetër nuk mjaftonte, e ndërkaq për të mos përzjerë “shenjtni e profani” në fushën e pazarit pranë xhamisë së Ethem Begut u hoq dorë dhe nga kjo. Fusha e rrethua me avlli të fortë me gurv të bardhë dhe u mboll simbas zakonit me pemë të shenjta e jetëgjata,simbol i amëshimit: selvi. Kjo shënon dhe një nga piketat e forta të formimit të thurjes urbane të Tiranës së ardhme, e cila do të zhvillohej me shumë shpejtësi në të ardhmen e afërt. Ngjarjet fetare e historike që u ngjizën në atë fushë qenë aq të rëndësishme saqë mbreti Zog, e ruajti parkun në fjalë duke e integruar me parqet mbretërore dhe me lulishten popullore (milet bahçenë) aty pranë duke u mjaftuar me shembjen e mureve të gurit, por jo me prerjen e selvive. Parku u shpëtoi ndërhyrjeve të planeve austriake e italiane, sovietike e shqiptare, franceze e zvicerane, por nuk i shpëtoi Lulzim Bashës që në një akt të paparë abuzimi me Ligjin e Trashëgimisë, godet parkun historik-monumental më të vjetër të qytetit dhe një ndër monumentet më përfaqësuese të vjetërisë dhe qytetarisë së kultit muhamedan në Tiranë.
Kam qenë anëtar i jurisë ndërkombëtare për xhaminë a Tiranës dhe në fjalën time aty kam theksuar se xhamia e re (sipas planit francez) në ballë të rrugës së Dibrës, brenda zonës këmbësore të kryeqytetit, ish një hapësirë e re, e cila zhvillohej duke ruajtur të paprekur truallin e Parkut të Namasgjahut, konsideruar ndër të tjera pjesë integrale e ansamblit monumental të kryeqytetit që në maj të vitit 2000, dhe listuar si Monument Kulture në vitin 2006.
Veprimi i zotit Basha, pa marrë në konsideratë as statusin special të këtij monumenti, as planin rregullues të kryeqytetit, as zonat e gjelbëra të tij dhe as “mendimin e qytetarëve të Tiranës multikulturore” që ai kaq shumë mburret se e ka në hater është një tjetër rekord në dëmtimet e gureve të themelit që Tirana ka. Ai dhe ata që e shpurojnë, qofshin!
(sg/shqiptarja.com)