Bashkëshortja e intelektualit dhe artistit Jusuf Gërvalla, Suzana, e ftuar sot pranë Autoritetit të Dosjeve në kuadër të shfaqjes së dokumentarit “Urdhra vrasjesh nga Beogradi”, ka konsultuar dosjet e ish-Sigurimit të Shtetit për bashkëshortin dhe ka rrëfyer momentin e vrasjes së tij në Gjermani nga shërbimet sekrete jugosllave, UDB, pasi ishin nën përgjim të vazhdueshëm 

Sot në Dosja K, një rrëfim i veçantë mbi lirimin e 11 të burgosurve të fundit politik nga burgjet e diktaturës me 6 korrik 1991 dhe rolin e sekretarit amerikan të shtetit Xhejms Baker në këtë akt.

Grabjan, Lushnje. Vjeshtë e vitit 1982. Një ngjarje e bujshme kishte trazuar gjithë kupolën e regjimit komunist, por edhe jetën e shumë të internuarve në fshatrat e internimit në Lushnje. Zbarkimi në Divjakë i Xhevdet Mustafës, bashkë me një grup burrash të stërvitur, me qëllim organizimin nga brenda Shqipërisë të një përmbysjeje të pushtetit komunist, kishte vënë në lëvizje gjithë strukturat e regjimit. Aksioni i Mustafës kishte dështuar. Por regjimi do ta shfrytëzonte këtë ngjarje për një valë të re represioni. Në Grabian, ku jetonte mes kasolleve dhe 100 halleve në internim edhe familja e Meleq Canes, kjo valë represioni do të kapte fillimisht vëllain e Meleqit, Engjëllin, të cilit i kishin bërë presione të mëdha për ta bërë bashkëpunëtor të sigurimit. Për ti shpëtuar këtij presioni, njësoj si i ati shumë vite më parë edhe Engjëlli, kishte zgjedhur të arratisej bashkë me disa kushërinj. Ishte qershor i 1983. Ishin bërë një grup i madh prej 11 vetësh, dhe ishin nisur për tu arratisur nga Bilishti. Fati kishte qenë në anën e tyre. Ia kishin dalë me sukses. Kjo ngjarje do të ishte vetëtima që paralajmëronte një furtunë të re në jetën e familjarëve që kishin mbetur në internim. Mes tyre edhe Meleqi me bashkëshorten dhe fëmijët. Hakmarrja e Sigurimit do të binte mbi ta. Arrestimi i Meleqit nuk do të vononte e pas tij një kalvar i gjatë dhe i tmerrshëm vuajtjesh për të....

Ai e kishte përjetuar terrorin e regjimit komunist që në moshën 5 vjeçare, kur i ati ishte detyruar të arratisjej nga Shqipëria. Në këtë dëshmi të rrallë, ai tregon një varg ngjarjesh që përmbysën jetën e gjtihë të afërmve të tij në familje, vështirësitë ekstreme të internimit, presionet e pandërprera nga Sigurimi i Shtetit, arrestimin e tij dhe përvojën e rëndë personale në hetuesi dhe në burgjet e diktaturës.

Tre dekada pas rënies së regjimit komunist ka një inciativë konkrete nga Autoriteti i Dosjesve për gjetjen e eshtrave të të vrarëve e të zhdukurve në diktaturë. Së shpejti do të nisin kërkimet tek “Varrezat Katolike të Shkodrës. Gjithashtu me rastin e 30 gushtit, ditës ndërkombëtare të të zhdukurve u prezantua projekligji i ri.

Një dokumetar kushtuar jetës dhe veprës së gazetarit te njohur të viteve '30 Xhemal Farka, pushkatuar nga regjimi komunist në vitin 1948. Pjesa e dytë trajton prapaskenat se si u dënua Xhemal Farka fillimisht me burg e me pas u pushkatua duke i zhdukur edhe varrin. Përpjekjet e familjarëve për ti gjetur eshtrat dhe për të zbuluar dhe publikuar veprën e tij publicistike.

Nje dokumetar kushtuar jetës dhe veprës së gazetarit te njohur të viteve '30 Xhemal Farka, pushkatuar nga regjimi komunist në vitin 1948. Pjesa e parë trajton jetën dhe veprimtarinë e tij ne shtypin e kohës, shkollimin në Universitetin Amerika në Bejrut, punën kërkimore për të zbuluar dhe mbledhur folklorin e Tiranes dhe trevave të tjera, punën si gazetar në Radio Bari dhe kthimin në Shqiperi ne vitin 1945 për të kontribuar në vendin e tij, pa e ditur se komunistët i kishin ngritur kurth për ta zhdukur

Myrteza Brahamaj, ishte 4 vjeç kur komunistët ja pushkatuan të atin ushtarakun e njohur Sefedin Greshica. Myrtezai, pati vetëm një kujtim të vagullt për të atin, gjatë gjithë jetës së tij, kujtim që i pasurohej veç me rrëfimet e të jëmës Feruze dhe gjyshes së tij Havasë. Të dyja ato e kishin parë trupin e pajetë të Sefedinit në vendin ku e kishin pushkatuar vetëm pak çaste pas ekzekutimit dhe me atë imazh dhimbjeje në mendje e zemër ishin munduar të kultivonin tek fëmijët kujtimin e një aptrioti që vdiq si trimat për ideale patriotike. Pas vdekjes së të atit, Myrtezai, e kaloi gjithë jetën e tij në një kalvar të gjatë vuajtjesh dhe dhune, duke përjetuar veç dhimbjeve të tij, edhe dhimbjen e fëmijëve që do të vinin më vonë në jetën e tij, edhe ata të dënuar që në barkun e nënës nga regjimi që hakmerrej brez pas brezi....

Pushkatimi i Sefedin greshicës dhe më pas zhdukja e trupit të tij nga komunistët, nuk ishin plaga e vetme që mori familja Brahamaj prej diktaturës. Shpëtim Brahamaj, nipi i Sefedinit, tregon se hakmarrja e komunsitëve do të derdhej mbi familjen e tyre pa mëshirë. Një kalvar i gjatë vuajtjesh në burgje dhe në kampe internimi do të niste për të gjithë pasardhësit dhe të afërmit e Sefedinit. Dy vëllezërit e tij Seiti dhe Besimi do të nisnin rrugëtimine ferrit nëpër burgje. Ndërsa nëna e tij Havaja me gjithë gratë e familjes dhe fëmijët do të internoheshin e do ta kalonin jetën nëpër barakat e kampeve të internimit deri ën vitin 1991. aty, do të rriteshin fëmijët, do të ndërtonin fmailjet e tyre në mizerjen e baltrave të Myzeqesë, do të vinin në jetë nipërit dhe të gjithë brez pas brezi do të vuanin drama dhe dhunë që nuk ndalej, vetëm e vetëm se ishin pasardhësit e Sefedin Greshicës...

Në Stambollin e fillimviteve ‘900, në familjen e një ushtaraku shqiptar nga Greshica e Mallakastres po rritej dhe shkollohej një atdhetar e nacionalist i kulluar, i cili jetën e tij do tia kushtonte cështjes atdhetare dhe lirisë deri ditën që komunistët do ta pushkatobnin për ti hapur rrugën pushtetit të tyre të përgjakshëm. Kjo është historia e Sefedin Greshicës, i cili la gjurmë në karrierën e tij si ushtarak dhe intelektual i mbrujtur me frymë perëndimore, duke vënë përherë në qëndër të vëmendjes dhe angazhimeve intersat e atdheut, në kohë luftë dhe paqeje, dhe pa u pajtuar kurrë me frymën bolshevike e cila sundoi Shqipërinë sidomos në fund të luftës së Dytë botërore dhe me instaqlimin e regjimit komunist menjëherë më pas.

Një dokumentar i realizuar nga Instituti i Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit. Të mbijetuarit e burgut të Spaçit: Shkëlqim Abazi, Gëzim Çela, Bedri Çoku dhe Gjet Kadeli tregojnë prapaskenat e “Revoltës” që tronditën regjimin komunist dhe se si reagoi kupola komuniste për ta shtypur revoltën e tw burgosurve politikë në Spaç në vitin 1973. Dokumentet arkivore mbi aksionet e forcave speciale që u dërguan në Spaç dhe dhunën e ushtruar mbi të burgosurit.

Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit, prej 2 qershorit ka nisur hetimin administrativ për rikuperimin e eshtrave të 44 të zhdukurve në Burgun e Spaçit. Vendvarrimet e dyshuara janë 4, ndërsa në shumë raste raportimi i vdekjeve për shkak të sëmundjeve ka qenë kamuflim.

Autoritet i Dosjeve ka nisur hetimet administrative për gjetjen e eshtrave të 44 të zhdukurve në burgun famëkeq të Spaçit. Kryetarja e Autoritetit të Dosjeve, Gentiana Sula shpjegoi në Report Tv detaje nga ky hetim, për të cilin thotë se tashmë ka nisur puna në terren.

21 maj 1973. Ora 23 e 30 minuta. Radio Vatikani do të transmetonte një lajm të bujshëm për Shqipërinë nën komunizëm."NË BORËN 29-VJEÇARE NË SHQIPËRI ÇELEN LULET E PARA." Bëhej fjalë për të parën revoltë antikomunsite në burgjet e regjimit, e cila do të zgjaste 3 ditë rradhazi dhe do të shkaktonte një tërmet të vërtetë për regjimin komunist. Burgu i Spaçit në Mirditë i kishte dhënë një grusht të fortë regjimit të Enver Hoxhës. Revolta e Spaçit përbën një pikë kulmore në historinë e qëndresës antikomuniste, por edhe të lëvizjes për liri e demokraci. Shkaqet e kësaj revolte ishin kushtet çnjerëzore në të cilat vuanin të burgosurit e burgut, puna e tyre skllavëruese, përdorimi i torturave psikologjike dhe fizike, si edhe gjendja e mjeruar e popullit nën diktaturën komuniste, kundër së cilës ata u ngritën dhe qëndruan heroikisht. Kjo ngjarj e rrallë e qëndresës antikomuniste, jo vetëm për Shqipëri por edhe për gjithë Evropën Lindore, do të tregohet sot, me rastin 50 vjetorit të kësaj revolte, nga nji prej protagonistëve të kësaj ngjarjeje, Gjet Kadeli. Ai ishte edhe ideatori për ngritjen e flamurit pa yll në mes të kampit të Spaçit, ç’ka i dha revoltës një karakter të qartë politik.

Një gjysmë shekulli larg Revoltës së Spaçit Autoriteti kujton ngjarjen përmes ekspozimit të dosjeve, dëshmive dhe thirrjeve për një sistem më të mirë drejtësie. Specialistët tregojnë si përgjoheshin të burgosurit dhe përfitimin ekonomik prej 2500 kg flori nga puna e tyre e detyruar.

Kjo është historia e krijimtarisë së një shkrimtari, poeti, përkthyesi dhe studiuesi që kaloi gjysëm shekulli kalvar vuajtjesh në diktaturë. Veç vuajtjeve fizike e shpirtërore, për jetën dhe familjen e tij, ai përjetoi edhe një vuajtje tjetër të madhe, atë që ndjen një krijues për veprën e tij, të cilën e shkruan në fshehtësi, përpiqet ta ruajë, e di sa e rrezikshme është, mëson se si e djekin për shkak të kësaj frike dhe rreziku, përpiqet të rikuperojë humbjet dhe dëmtimet e saj. Kërkon gjurmët e saj, bëfasohet nga ajo që mund të gjejë pas shumë dekadash dhe përpiqet të vërë në vend gjithçka kishte shkuar keq për dekada me rradhë, një përpjekje titanike, në kërkim të kohës së humbur. Kjo është historia e Lazër Radit, dhe më shumë se historia e jetës së tij, është historia e pazakontë e krijimtarisë së tij dhe e përpjekjeve dekadë pas dekade për ta ruajtur dhe rikuperuar humbjet e kësaj krijimtarie, përgjatë kurtheve të diktaturës

Zef Preng Gjoka nga Hajmeli i Shkodrës, kishte zgjedhur që në ditët e para të regjimit të pozicionohej në anën e kundërshtarëve të komunizmit. Një histori gjakmarrje e viteve të luftës, kishte pasur ndikimin e saj në këtë vendim, por veç saj ishin edhe disa faktorë të tjerë si bindjet e tij politike, formimi dhe shkollimi perëndimor si edhe karakteri i tij me tipare të theksuara antokonformiste. Zefi ishte rreshtuar me shumë antikomunistë të arratisur në male dhe kishin nisur luftë të hapur kundër komunistëve. I sapomartuar, me një nuse të re në shtëpi, nënën dhe motrën e tij, ai e dinte se komunistët do e shigjetonin hakmarrjen e tij mbi gratë e fmiljes. Gjithsesi ato ishin qëndrestare e shpesh i kishte në krah në ato ditë të vështira arratisjeje. Bashkëshortja e tij dhe motra shpesh shkonin dhe i conin ushqim e veshje në mal, e në ato udhëtime të fshehta në arrati, Zefi me bashkëshorten e tij do të përjetonin edhe ditët e fundit të dashurisë së bashku. Gjystja, vajza e tij e vetme, kujton rrëfimet e nënëns së saj mbi këto rrugëtime të nënës për ti qëndruar afër të shoqit e për ta ndihmuar me aq sa mundej ajo. Dhe në ato takime të fshehta dashurie në mal, do të ngjizej edhe vajza e tyre e vetme Gjystja, e cila ishte ende foshnje 3 muajshme, kur komunistët në shenjë hakmarrje ndaj Zefit, që nuk e kapnin dot, do ta fusnin në burg vajzën e tij foshnje, bashkë me gratë e tjera të familjes, dhe ajo nuk do ta takonte më kurrë të atin deri në fund të jetës së tij.

Zonja Gjyste Kolziu, është një rrëfimtare e rrallë dhe një dëshmitare me të vërtetë e vyer. Ky rrëfim që bëhet pjesë e koleksionit të rrëfimeve të Dosjes K, është një ndër më të vyerit, pasi bashkon në nji, dëshmitë mbi antikomunistët e arratisur që luftuan komunizmin në vitet 1945-1949, nji prej të cilëve qe edhe babai i saj. Ajo dëshmon gjithashtu, terrorin që ushtrohej mbi gratë dhe fëmijët e këtyre të arratisurve, mizorinw e drejtuesve të lartë komunistë dhe torturat në burgjet dhe kampet e internimit. Ajo dëshmon po ashtu rrugëtin e gjatë nën persekutim deri ditën e fundit të diktaturës, presionin që ushtrohej mbi ta si klasë e armiqve të popullit, ndrydhjen dhe shkeljen e të gjithë të drejtave njerëzore, dhe këmbënguljen dhe rezistencën e kësaj klase të shoqërisë, që nuk u dorëzuan kurrë, por qëndruan kryelartë, pa u pajtuar me diktaturën. Zonja Gjyste do të tregojë historinë e saj që prej ngjizjes, në kohën kur nëna dhe babai i saj Zefi takoheshin fshehurazi në mal, kur ai jetonte në arrati, ditët e foshnjërisë të cilat i kaloi në burg, dhe kalvarin në kampet e vdekjes ku i internuan deri në vitin 1954, e mandej kalvarin pasues të vuajtjeve të tyre deri në shembjen e diktaturës, kohë kur ajo kaloi rininë, u martua në internim me Palin, edhe ai i deklsuar si ajo, rritën fëmijët e tyre duke i bërë ballë të gjithë presioneve dhe dhunës së dikturës.

#reporttv #dosjak I diplomuar për jurisprudencë në itali, një prej juristëve më të spikatur Shqiptarë të paraluftës, një patriot i kulluar dhe poet brilant, Kudret Kokoshi, do ta kishte vijimin e jetës së tij që gjatë Luftës së dytë botërore e deri kur të mbyllte sytë pas rënies së komunizmit, një ferr të vërtetë, ku do të ecte, gjithsesi me krenari dhe pa e ulur kokën kurrë. në vitin 1942, do të plagosez në demonstratën antifashiste në Prizren prej fashistëve italianë, në fund të Luftës i tradhëtuar nga komunistët shqiptar do të kallëzohej tek gestapo dhe do ta merrnin e do ta internonin në kampet naziste të përqendrimit, ku veç falë zotit do të mbijetonte. Fundi i Luftës, dhe triumfi i Forcave Aleate mbi Gjermaninë naziste do sillte një rreze shprese tek ai dhe shumë të të internuar të tjerë në atëo kampe përqendrimi, por ndërsa kudret Kokoshi vendos të kthehet në atdhe, këtu e priste nëj tjetër kalvar vyajtjesh, pasi për plot 2 dekada do ta mbanin të burgosur në burgjet më famëkeqe të komunizmit, dhe fill pas daljes prej tyre nëj tjetër lloj burgu e priste jashtë...

Nëse kërkojmë figurën etalon të qëndrestarit kundër regjimeve totalitare, ai me siguri do të ishte Kudret Kokoshi, jo vetëm për qëndresën e tij vetjake, por edhe për frymëzimin dhe forcën që ju përcillte gjithë të burgosurve të tjerë përmes vargjeve të tij. Për Kudret Kokoshin, juristin e shkëlqyer vlonjat që kishte kaluar ferrin në kampet naziste në kufirin austro-hungarez e më pas pa vënë akoma këmbë në atdhe e kishin arrestuar edhe komunistët e vendit të tij, duke e dënuar me dy dekada burg, pra për këtë legjendë të qëndresës dhe vuajtjes, mund të flasin sot shumë të dënuar të regjimit, të cilët poezitë e tij heroike i recitonin në kor në të gjithë burgjet e Shqipërisë së komunizmit. Këtë histori epike, të këtij personazhi të rrallë, do ta sjellim si një ndërthurje dëshmishë, të lëna nga ai vetë në dorëshkrimet e tij, nga rrëfimet e kunatës së tij Sanie Kokoshi, nga kujtimet e një tjetër të burgosuri të regjimit Reshat Kripa, dhe nga një intervistë e fundit dhënë pak ditë para se të ndërronte jetë, në vitin 1991, poetit Visar Zhiti. Kjo është historia e një burri që nuk diti të dorëzohet kurrë, është historia e një patrioti të pashoq, që në atdheun e tij e mbytën në tortura, por që gjithësesi ai e deshi atë pa kushte, është historia e një intelektuali që e mundi dhimbjen dhe shkroi poezi frymëzuese edhe aty, ku shokët e tij vdisnin nji nga nji çdo ditë...

Në Shkodër, në vitet '20-'30, binte në sy, mes shumë ndërtimeve të bukura edhe një banesë, ku ndërthureshin bukur stili italian dhe elementët tradicional të banesës shkodrane. Ajo shtëpi e madhe ishte e lidhur natyrshëm me një varg dyqanesh në katin e saj të parë, por edhe me dyqane të shumta në anën tjetër të rrugës. Ishin ata që shkodranët i quajnë edhe sot "dugajt". Aty ishte bërthama e tregtisë së qytetit dhe rrjedhën e historisë së kësja pjese të qytetit, e gjejmë ndërsa ndjekim historinë e familjes Mema, e cila në vitet '20, i bëri pronë të saj si banesën ashtu dhe dyqanet e shumta përreth saj. Zyhdi Mema, me një akrrirë të gjatë si mësues, është një prje pinjollëve të familjes Mema. Ai do të na tregojë se si kjo fmailje me tradita në fushën e tregtisë e me pasuri të mëdha në fund të luftës, do të pësonte një dramë të madhe, shkaktuar nga regjimi komunist, pasi fati i tyre do të kthehej përmbys, me nisjen e persekutimit në familjen e tyre

Visar Zhiti ishte nji nga këto poetë që u burgos për poezitë e tij por edhe në burg, vijoi të shkruajë poezi fshehurazi. Atje vargjet ishin më kryenece, shumë të rrezikshme. ata i jepnin zë krimeve monstruopze që ndodhnin brenda kampeve burgje rrethuar em tela me gjemba e ruajtur me qindra ushtarë të armatosur.... Por si shkruheshin këto poezi të rrezikshme në burg?, si ruheshin, si i shpëtonin kontrolleve të vazhdueshme nga komanda e burgut? Letërsia e burgut që nisi të botohet që pas rënies së regjimit e deri ëm sot, dëshmon se shumë shkrimtarë dhe poetë arritën ti ruajnë dhe ti nxjerrin nga burgjet dorëshkrimet e tyre të fshehta Dy prej tyre , ndër më të spikaturit janë Arshi Pipa dhe Visar Zhiti. Për të dëshmuar procesin e cuditshëm të ruajtjes së këtyre dëshmive ne burg, na dëshmon sot Muharrem Xhydollari. krahas kujtimeve të tij do të sjellim edhe disa nga opezitë dorshkrim të Visar Zhitit, shkruar në Spac dhe Qafë Bari, gjatë viteve kur ishte i burgosur aty.

Në vitin 1982 në Spaç, së bashku me 200 të burgosur të tjerë, ishte veçuar edhe Bajram Dervishaj. Kishte kaluar 14 vite në burgjet e diktaturës. Të 200 të burgosurit i kishin lidhur nga këmbët dhe nga duart. Ishin grumbulluar të gjithë bashkë dhe qëndronin në pritje. Askush nuk e dinte se çfarë do të bëhej me ta? Disa hamendësonin se do ti zhvendosnin në një tjetër kamp. Afër mbrëmjes i kishin hipur në makina dhe ashtu të lidhur i kishin nisur në një rrugë të vështirë. Kur mbërritën atje panë se ishin sërish në mes të maleve, njejtë si në Spaç. Ishte nje shpat i thepisur, ku dukej nje pallat tre katësh dhe disa godina te tjera, më të vogla. Ishte kampi i të burgosurve të Qafë barit. Përballë ishin galeritë si dy gojë të mëdha, të zeza. Poshtë kampit-burg shkonte një lumë i vogël. Pikerisht aty, ishin tre pallate, ku qëndronin komanda, pra xhelatët. Ishte vendi i rradhës ku do të shfrytëzoheshin si skllevër. Në këtë vend pak kohë më vonë do të ndodhte një tjetër revoltë dhe Bajrami me shokët e tij do ta gjente veten mes vorbullës së rrëmbyer të dhunës së xhelatëve të këtij kampi-burg.

Personazhi i sotëm i Dosjes K, është një rebel i pamposhtur i burgjeve të komunizmit. Prej kohës kur ai jetonte ditët e fundit të adoleshencës e derisa kaloi të 40-tat, jeta e tij do të rridhte nga një burg i regjimit komunist në një tjetër. Bajram Dervishaj, ishte një i ri, i rritur jetim në një fshat të Tepelenës, i cili në një moment, të cilin nuk e kishte parashikuar kurrë, ndjeu t'i hidhnin një thes në kokë e më pas ta merrnin forcërisht e ta mbyllnin në një qeli të errët. E kishin arrestuar, ndërsa shëtiste buzë lumit Vjosa. Nuk kishte ndërmmarë një akt arratisjeje, edhe pse me shokë kishte biseduar e bërë plane për tu larguar fshehurazi nga Shqipëria. Por ajo ditë, nuk ishte dita e planifikuar. Gjithsesi ai kishte rënë në rrjetën e njerëzve të Sigurimit dhe javë pas jave, do të kuptonte se e kishin përplasur në një vorbull, nga ku, nuk do të mund të dilte më, për sa kohë që diktatura të ishte në këmbë.

Iljas Kajo është rritur në një familje, ku gjithmonë është folur për nacionalizmin dhe përpjekjen e gjithë nacionalistëve të Shqipërisë për ta shpëtuar vendin nga komunizmi. Për ta, kjo ideologji e rrezikshme do të sillte shumë vuajtje e katastrofa për kombin, dhe historia për fat të keq vërtetoi pikërisht thëniet e tyre. Iliasi që kur ishte fëmijë mësoi për burgosjen e gjyshit të tij, një prej komandatëve të Ballit Kombëtar në rrethin e Beratit, vuajtjet e tij në burgje bashkë me nipërit e tij. Më vonë Iljasi do të përjetonte edhe burgosjen e të atit dhe të vëllait Krenarit, e pak vite më vonë, edhe arrestimin dhe burgosjen e tij. E gjithë rrjedha e tyre e jetës në 45 vite diktaturë ishte brenda këtij kuadri thellësisht dramatik, prej nga lindin dhjetra histori të dhimbshme, por edhe frymëzuese me qëndresën e tyre, dhe papajtueshmërinë me regjimin komunist.

Haviz Ibrahim Dalliu, eruditi i rrallë që vdiq nën tortura Jeta e Hafiz Ibrahim Dalliut do i ngjante rrjedhës së një lumi të rrëmbyer mbushur plot ngjarje që formësuan karakterin e tij dhe gdhendën imazhin e një eruditi të rrallë dhe të një patrioti të vyer të kombit tonë. Siç qe gjithë rrjedha e jetës, ashtu e rrëmbyer dhe e hidhur, do të ishte edhe finalja e jetës së tij, pasi në moshën të thyer Hafiz Ibrahim Dalliu do të përballej me regjimin komunist e do të humbte jetën nën tortura në qelitë e errëta të sigurimit të shtetit.

Ndue Progni ishte 4 vjeç kur e nisën në internim së bahsku me nënën Lulë Progni. Babai i tij, Gjoni ishte arratisur, por Ndue i vogël, nuk dinte dhe nuk kuptonte asgjë, nga gjithë ajo cfarë po ndodhte në familjen e tyre. Nëna Lulë, përkundrazi dinte gjithçka. Kishte dëgjuar për fatin e shumë të tjerëve, si ata, që i internonin sa herë regjimi komunist kishte hesape për të larë me burrat e malësisë që i kishin dalë kundër diktaturës. Lula madje kishte një parandjenjë të fortë e të ligë. A kishte me i mbijetu këtij rrugëtimi në ferr ajo dhe i biri? A do ta shihnin prapë Gjonin e arratisun, apo Ndue s'do e takonte të atin dhe as Lula të shoqin, kurr më.....

Deputetja Mesila Doda, duke folur në emër të grupit parlamentar që drejton tha se situata politike në vend është shumë e rëndë dhe gjithçka që vendi kërkon është t’i rikthehet normalitetit.

“Sot realiteti politik është i tillë: Ai që nuk duhet të ndodhte. Opozita është e përçarë, gjithsecili me hallet e veta. Kemi parë skenat me sharje dhe fyerje mes përfaqësuesve të opozitës. Qeveria nuk është normale, ajo që duhet të menaxhojë të mirat publike dhe jo të çojë buxhetin në duart e disa njerëzve. Shkurt e gjithë kjo situatë i ka kaluar rregullat bazë të bashkëjetesës në demokraci. Bashkimi i politikës me krimin, madje njësimi më të i ka dhënë fund gjuhës politike. Shqipëria çeli negociatat me BE-në ndërkohë që në këtë Kuvend nuk pati asnjë debat, asnjë seancë në lidhje me këtë. Opozita duhet të gjejë sinergjinë e saj të brendshme. Nga ana tjetër mazhoranca të zhdukë çdo gjuhë arrogance dhe armiqësore dhe gjuhën përçarëse. Koha duhet të ketë vetëm një kryefjalë, rikthimi i normalitetit në këtë vend. Të zhduken segmentet kriminale të bashkimit të politikës me krimin”, tha Mesila Doda.

Fillimi i viteve 50-të për mijëra familje të shpallura kudnërshtarë të regjimti komunist ishte një prej periudhave më të errëta të jetës së tyre. Pjesa dërrmuese e tyre ishin izoluar në kampet e internimit me tela më gjemba në Tepelenë, Krujë, Porto palermo, Kamëz etj. në të gjithë këto kampe të internuarit përballeshin çdo ditë me urinë ekstreme dhe sëmundjet e shumta. vdekjet e raportuara në këto kampe në këtë periudhë ishin të shumta, kryesisht fëmijë të mitur dhe pleq. në këtë valë të pashëmbullt represioni u përfshinë edhe dy familejt e Veiz Çullhajt dhe Demo Tafanit. Ilir Çullhaj ruan nga kjo periudhë kujtimet e hidhura të të atitit dhe vit me vonë, do të provonte edhe vetë në lëkurën e tij represionin dhe dhunën e kudogjendur ndër të gjithë fëmijët e shtresës së tij.

Gani Ibraliu i kaloi gjithë vitet e regjimti komunsit, nën persekutim dhe survejim. Historia e tij është e ngjashme me shumë histori të familjeve që për shkak të angazhimit në rradhët e Ballit Kombëtar e më tej edhe të pronave që posedonin, ranë pre e persekutimit që në ditët e para të këtij regjimi. Ganiu ishte 4 vjeç kur e arrestuan babanë për herë të parë. Prej asaj dite ai do të rritej me damkën e "armikut të popullit" derisa një ditë edhe ai vetë do të përjetonte fatin e të atit.

Gushti i vitit 1974 ishte një pikë kthese në jetën e Gjokë Margjonit. Në fshatin e tij, në Kallmet të Lezhës, drejtues partiakë e kishin akuzuar se ai kishte kryer veprimtari armiqësore kundër pushtetit, sepse ai nuk pranonte që t'i dorëzonte të vjelat e ullinjve të tij. Kryesia e kooperativës në fshatin e tij kishte vendosur tia falte ullinjtë shtetit edhe pse Gjoka e disa banorë të tjerë si ai, nuk ishin dakord me këtë vendim. Gjoka ishte rebeluar e prej këtij rebelimi do të nsite për të një kalvar i gjatë dramash e persekutimi për atë vetë dhe për familjen e tij.

Titujt e gazetave për sot, nga zbardhet debati 8 orësh mes deputetëve të PD te Berisha fushatë shpifjesh ndaj Alibeajt pse s'i dorëzon PD e deri tek loja filoserbe e Evropës.

Pas miratimti të dënimit me vdekje, që Enver Hoxha kishte firmosur që me 4 qershor 1945, për të 13 të dënaurit me vdekje, mes tyre edhe majori Murat Basha, ky i fundit i kishte shkruajtur bashkëshortes së tij porositë e fundit pak orë para se ta ekzekutonin. mes pikave që ai i shënonte me numra, ishte edhe porosia me numrin 3: "Dëshiroj që vorri të mos më hupi...". Pasi familja merr versh lajmin e kobshëm,. djali i majorit atëkohë adoleshent, me nëj shokun e tij, pak ditë pas pushkatimit shkon nëpër natë për të gjetur varrin e të atit e për ta marrë trupin në fshehtë...

Major Murat Basha, është prej figurave emblematike të ushtarakëve të përiudhës së mbretërisë, i cili kishte parimin ëm të shenjtë të jetës së tij dashurinë për vendin e tij dhe besnikërinë ndaj mbretit Zog. Një lidhje e hershme mes gjyshit të tij dhe Xhelal Pashë Zogollit do të brumoste Muratin që në fëmijëri me ndjenjën e miqësisë ndaj familjes Zogolli dhe do ta bënte atë bashkëushëtar në të gjithë stacionet e karrierës politike të Ahmet Zogut, të cilit i mbeti besnik edhe pas pushtimit të vendit nga italia fashiste, duke qenë ndër ata pak burra që rendën të shkrepnin armët kundër italianëve në prill të 1939 e duke u angazhuar më tej përgjatë gjtihë luftës në rradhët e Legalitetit. Fati kisht erezervuar për të nëj fund të hidhur, pasi skena e fundit në dramën e kësaj jete të përkohshme dotë qe e dhunshme dhe e përgjakshme. me ardhjen në pushtet të komunistëve, ai do të arrestohej dhe dënohej me vdekje. U ekzekutua së bashku me 12 të tjerë në fundin e qershorit të vitin 1945, duke i lënë amanet familjes që të mos i humbte varri, një amanet që u kthye në një sagë përpjekjesh për afro 63 vjet.