‘Me Skënderbeun në krye, shqiptarët ‘shokuan’ Evropën’, historiani Ferit Duka: Ka meritë në shpëtimin e Qytetërimit Perëndimor, referencë për brezat!

Në përkujtim të përvjetorit të 556-të të vdekjes së heroit tonë kombëtar Gjergj Kastriotit Skënderbeut u çel sot në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit një ekspozitë ku u pasqyruan disa nga botimet e shkruara mbi të nga viti 1480 deri në vitin 2023. Disa nga bibliografitë më të rëndësishme të ekspozuara kanë autorë si Dhimitër Frangu, Naim Frashëri, Jeronim De Rada, Fan Noli e deri tek Aurel Plasari. Historiani Ferit Duka, studiues i periudhës osmane, u ndal tek "Historia e jetës dhe e veprave të Skënderbeut” të Marin Barletit" (fillim shek. XVI) që sipas tij, për referencat e kohës dhe mënyrën se si u kompozua, u bë pjesë e literaturës humaniste evropiane.  Më tej ai theksoi ndikimin e fortë të Skënderbeut, në periudha të veçanta kur u shkrua për të, si ajo e Rilindjes, ku ndonëse nuk mungonin elementët nacionalistë ato ishin të bazuara në të dhëna e burime, duke e bërë kështu heroin figurë frymëzuese për çështje të tjera kombëtare, veçmas për Pavarësinë e vendit. 

“Figura  e Skënderbeut, duke qenë se është e lidhur me kauzën më të rëndësishme të njeriut siç është liria, është një figurë referencë, jo vetëm për Qytetërimin Perëndimor, por edhe për brezat  e ardhshëm. Rilindësit e popullarizuan, jo pa qëllim, por për të mobilizuar popullin në luftë kundër pushtuesit osmanë. Naim Frashri i dedikoi edhe veprën e tij të posaçme për këtë qëllim”, u shpreh historiani Ferit Duka.
 

Në 556 vjetorin e ndarjes nga jeta të heroit tonë kombëtar Gjergj Kastriotit Skënderbeut, historiania Nevila Nika thotë se shteti shqiptar duhet t'i jap më shumë zë kësaj figure historike, përmes mediumeve të ndryshme, përfshirë këtu edhe kinemanë, por edhe sjelljes në kujtesë në përvjetoret e tij përmes nismave institucionale. Prej Qendrës Kombëtare të Librit ku sot u mbajt një diskutim për veprat dhe identitetin e heroit, ajo solli në vëmendje impaktin që kishte emri i tij në botë edhe afro katër shekuj pas vdekjes. Shembulli që studiuesja e historisë nënvizoi është ai i  Memorandumit të Shkodrës, dokumentit të hartuar në qershor të 1878-ës nga një grup patriotësh së Shkodrës drejtuar kryeministrit britanik Bikonsfild ditën e hapjes së Kongresit të Berlinit

"Në 1878 qytetarët e shkodrës në një thirrje që i bëjnë memorandumit drejtuar lordit Bikonsfild, Benjamin Disaraelit, Ministër i Jashtëm i Britanisë së Madhe, ka një rresht të jashtëzakonshëm që të kujton Gjergj Kastriotin Skënderbeun: Ne kërkojmë nga Fuqitë e Mëdha, asgjë tjetër veçse të jemi shqiptarë. Jemi i vetmi i popull, që jemi barriera e fundit që të mbrojmë Europën nga depërtimi tashmë sllav, jo ai osman. Do të thotë lidhja, kujtesa e popullit tonë ka qenë kaq e fuqishme. Ishte një kujtesë, që tregon se ishim në Europë, tani u rikthyem që t'i bashkohemi Europës", shprehet Nika.

Në këtë memorandum Shqipëria denonconte Traktatin e Shën Stefanit, afirmonte identitetin kombëtar të popullsive shqiptare në trevat e banuara prej tyre nga veriu në jug dhe shkruante për pavarësinë e vendit duke u shkëputur nga Turqia.