E shndërruar në një muze, shtëpia e Ismail dhe Elena Kadare është kthyer në një udhërrëfyes të jetës së çiftit të njohur.
Ekspozita e titulluar “Helena” u hap me rastin e ditës së lindjes së shkrimtares, kryesisht me materiale arkivore të Shtëpisë Studio Kadare që prezantohen për herë të parë për publikun.
E lindur për t’u bërë shkrimtare Helena Gusho u tërhoq nga një fill i padukshëm i fatit për ta lidhur jetën e saj me Ismail Kadarenë që në atë kohë ndiqte studimet pasuniversitare në Moskë dhe ishte një prej yjeve të rinj që kishte nisur të ndriçonte në letërsinë shqipe.
![](https://shqiptarja.com/template/img/NO_ALFA_Kuadrate shqiptarja.png)
Pas disa letrave të shkëmbyera me njëri-tjetrin, takimi i parë do të ndodhte në Tiranë, pasi ai ishte kthyer nga studimet e tij në Moskë dhe do të ndizeshin shkëndija dashurie, që do ta bënin Helenën t’i kthente shpinën një fejese të premtuar nga familja e saj dhe të ndante lirshëm biseda të guximshme e të ngrohta me shkrimtarin.
Duke shëtitur ekspozitën, Report Tv zbuloi pak nga pak misteret e zonjës së shtëpisë. Helena Gusho i ka dhuruar Ismail Kadaresë një antikuar, një përkthim të zverdhur nga koha të Dhiatës së Vjetër me mbishkrimin që hedh dritë mbi origjinën e shkrimtarit.
Njohja e tyre duhet të kenë qenë shumë speciale, përderisa Helena Gusho i ka bërë dhuratë Ismail Kadaresë një antikuar, një përkthim të zverdhur nga koha të Dhiatës së Vjetër, që e gjejmë të ekspozuar në Shtëpinë Studio Kadare.
Ky antikuar me këtë shënim, siç duket kulmon pas bisedave të gjata për origjinat e familjeve të secilit. Helena Gusho vinte nga një familje ortodokse dhe Kadare nga një familje myslimane, por siç ka rrëfyer shkrimtari në librin “Çështje të marrëzisë, edhe familja e tij ka pasur më herët origjinë të krishterë, dhe një degë e familjes gjatë jetesës nën perandorinë osmane u konvertua në myslimane.
Antikuari duhet të ketë pasur peshë në forcimin e marrëdhënieve intime të dy të rinjve, i dalë nga vende të fshehta, në kohën kur diktatura komuniste krahas luftës së klasave po projektonte një luftë akoma më të ashpër kundër fesë.
Dhurimi i këtij libri të vjetër si shprehje e dashurisë nga Helena zbardh një mister të origjinës së Ismail Kadaresë
“Isamilit, birit të Abrahamit, ‘Dhjatënë e vjetër’, për t’i kujtuar edhe njëherë se është pinjoll i hebrenjve. “dhe kështu u bë” Helene. Tiranë 1993”
Kjo “buqetë” me libra që Helena Kadare ka shkruar, redaktuar e përkthyer, është zgjedhja e duhur për një grua që pjesën më të madhe të jetës ia ka kushtuar shkrimit dhe përkthimit, duke qenë njëkohësisht redaktore e palodhur, botuese e skenariste e talentuar.
Helena Kadare është autore e shumë tregimeve, novelave dhe romaneve si: "Shuaje Dritën Vera", "Nusja dhe Shtetrrethimi", "Një lindje e vështirë", "Një grua nga Tirana", "Bashkëshortët", "Kohë e pamjaftueshme" etj.
Dorëshkrimet e saj tregojnë se sa mund i duhet shkrimtarit deri në botimin e një vepre.
Le t’i zhbirojmë pak nga pak dorëshkrimet e saj. Me një shkrim të qartë, me një rregull e disiplinë shkrimi për t’u pasur zili, Helena Kadare edhe pse ende e re shfaqet që në hapat e parë si një shkrimtare me një stil individual, e pandikuar nga bashkëshorti i saj.
Ndoshta ndjeshmëria e tepërt ndaj letërsisë, pëlqimi i letërsisë së Kadaresë që nuk ishte vetëm i saj, por edhe i letrave shqipe, i krijoi një drojë për ta bërë të dukshme letërsinë e saj.
Por droja e Helena Kadaresë nuk qe përulje, ishte një vizion më fisnik.
Vetë Helena Kadare ka qenë që në krye të herës një nga gratë më të emancipuara. Ishte ajo dashnorja e pazakontë e letërsisë që e tërhoqi shkrimtarin me shikim të parë.
Helena është gjendur gjithë jetën e saj mes dy rivaliteteve, etjes për të shkruar dhe dashurisë për letërsinë arrirë. Bashkëshorti i saj Ismail Kadare përveçse njeriu i zemrës, nuk mund të mos ishte për të edhe personifikimi i asaj që ajo vetë e kishte pasion, krijimtarisë së arrirë.
Jetën në krah të shkrimtarit të madh, Helena Kadare e ka sjellë të rrëfyer në “Kohë e pamjaftueshme”, librin autobiografik që ka botuar në vitet e fundit.
Ismail Kadare është shprehur për Helenën në ditëlindjen e saj.
"Është gruaja më e afërt e imja në këtë botë. Kështu ka qenë që në fillim të njohjes sonë, e deri tani në mbarim, në këtë pjesë të fundit të jetës. Njeriu më i afërt, që më ka dhënë gjithë gëzimet e kësaj bote, ndaj së cilës ndihem i detyruar për gjithçka.”
Shtëpia Studio Kadare, ku zonja e shtëpisë ka hapur sirtarët e jetës dhe të zemrës tashmë është një hapësirë kulturore në apartamentin ku shkrimtari Ismail Kadare banoi dhe zhvilloi gjithë krijimtarinë e tij nga viti 1974 deri në fillim të vitit 1990.
![](https://shqiptarja.com/template/img/antipiracynote.jpg)
![](https://www.shqiptarja.com/template/img/sh_logo1.png)