Kineasti Ilia Terpini u përcoll sot për në banesën e fundit. Operatori unik i 20 filmave artistikë ka nisur punën në vitin 1959 në ish- Kinostudion “Shqipëria e re”. Disa nga filmat që ka filmuar janë “Dimri i fundit”, “Ballë për ballë”, “I teti në bronx”, “Mësonjëtorja” dhe “Flutura në kabinën time”. Por, ai nuk ndali me kaq, vazhdoi që të ishte aktiv me dokumentarë dhe kronika edhe pas viteve ’90. Kineastët që kanë punuar me të para viteve ’90 flasin për kontributin e madh, që Tërpini ka dhënë në kinematografinë shqiptare. Ndërsa, djemtë flasin për thesarin, që kanë trashëguar prej tij.
Ilia, Ilia ka qenë një ndër operatorët më të mirë të kinostudios. Ai kishte lindur me syrin e kineastit. Që në moshën 7-vjeçare ka apsur apart fotografik, mbase edhe kjo e ndihmoi që të bëhej shumë shpejtë një kinokronist i shquar i ish-kinosturdios sonë. Një kronist i mrekullueshëm, me një sy të mprehtë, dinte se çfarë të zgjidhte në kronikë. Kjo përvojë e madhe i dha mundësi që të kthehet edhe në regjisor në filmat dokumentarë, sidomos pas viteve ‘90 por ai ëhstë shquar për filmat artistë, është operatori i vetëm që ka marrë çmime të shumta për filmat artistikë. E ndiete shumë dramën. Kishte aftësitë që të diktonte të veçantat e çdo regjisori. Falë përgatitjes së tij, ishte në gjendje që të plotësonte të gjitha dëshirat etike të regjisorit, duke ruajtur profesionalitetin e tij. Do të na mungojë shumë. Shpresojmë që të kemi edhe një tjetër Ilia Terpini.
Regjisori Kristaq Dhamo
Kam punuar me Ilia Terpinin tek “Dimri i fundit”, unë edhe Ibrahim Muça, që nuk jeton më. Ishte puna jonë e parë, edhe ishte Ilia Terpini që na këshillonte edhe orientonte, se ai kishte një eksperiencë shumë të madhe. Gjëja e parë që tha ishte: Me borën nuk bëhet shaka, duhet që të dimë se si do t’i ndërtojmë gjërat atje. Ishte në një temperaturë minus 14 gradë. Kishim 27 gra me vete, që duhet që t’i drejtonim edhe orientonim për çdo mizaskenë që kishte filmi. Ilia ishte ai që na orientoi. Me të punohej jashtëzakonisht mirë. Ishte njeri që të shkarkonte streset. Dimri i fundit, kishte vështirësitë edhe kënaqësitë e veta, sepse ishte një film që për herë të parë bëhej në një masivitet të madh, që lëviznin në një terren shumë të vështirë. Ai ishte një djalë, asokohe, që të këshillonte për çdo gjë. Edhe në momentin që ishte e vështirë ai të thoshte se cila ishte rruga që duhet të bënim.
Kristaq Mitro, regjisor
Unë kam gati gjysëm shekulli që njihem me Ilian. Kemi bërë mjaft ekspedita për filmin dokumentar me të, kujtimet janë të shumta. Tani në këtë moment trishtimi e kam të vështirë që të kujtoj, sepse ishte një njeri që sa herë i bija telefonit, Ilia do të kishe pranë vetes. Arkivi i tij është një pasuri kombëtare që do të ndihmojë të gjithë brezat që do të vijnë me dhuntitë edhe me talentin që ka derdhur ai në coleluid.
Kujtim Gjonaj, regjisor
Njeriu i dashuruar pas së bukurës, pas kamerës që në fëmijëri. E njoh që ditën e parë që ka ardhur në Kinostudio. Është rast unik, njeri kaq i apsionuar edhe kaq i dhënë. Nisi që të merrej edhe me regji, nisi në vitin 1959 në kinostudio me filmat artistikë. Një njeri që nuk rrinte në një vend, ka bërë historinë e Shqipërisë.
Abaz Hodo, ish inxhinier në ish- Kinostudio
Duke ndenjur përpara në shtëpinë e babait është dicka e përbrendshme, shpirti i njeriut, si shpirti i babit dhe brenda trupit tim ndodh edhe shkëndija e talentit të operatorit. Pavarësisht se unë kam mbaruar shkollën e mesme për pikturë, pastaj vazhdova për fotograf. Por, ka mbetur gjithmonë shpirti dhe dëshira ime që të bëhesha operator.
Zhani Tërpini, i biri
Për Zhani Tërpinin, operatori nuk ishte vetëm baba, por ai ishte një edukator, një mësues. “Mund të them që ishte aq i rreptë sa nuk të falte as gjërat më të vogla. Ishte shumë kërkues, më dukej vetja sikur isha në akademi, jo se duhet që të ngre babanë tim lartë, por kërkonte shumë më tepër”. Me punën që Tërpini ka bërë, ai ka bërë historinë e Shqipërisë, të cilën jo çdokush e njeh “Nëse shteti do të më krijoi hapësira ose fonde do të mundohem që të bëjë ndonjë galeri apo ekspozitë, sepse arkiva e tij personale ëshë shumë e madhe. Është jo flori, por nuk mund që ta krahasojmë as me të. Janë xhirime të ndryshme, foto që në kohën e diktaturës, rrëzimi i bustit edhe deri në ditët e fundit”.
Disa nga xhirimet, që ende nuk janë parë janë;“Unë mund të them vetëm një rast, në momentin që ra busti në Tiranë, kishte pak kamera, ai shkoi në Kinostudio mori kamerën edhe ka bërë xhirime, të cilat nuk janë dhënë akoma. Është nëj sekret që e di ai edhe mund ta di edhe Arkivi i Filmit. Nuk janë dokumentuar. Unë kam qenë prezent edhe kur turma e ngriti hopa edhe e mbajti lart, deri kur janë bërë xhirime, që u shoqërua në Qytetin Studenti. Nuk i ka parë askush këto xhirime, se në periudhën që ai i ka xhiruar ishin shtetërore edhe duhet që të dokumentoheshin në shtet. Ndërsa më pas ka materiale që ka bërë në mënyrë private. Ai për mua nuk ka ikur, se nëpër shtëpi ka shumë materiale fotografike, që më kujtojnë momente të ndryshme me babën”. Ilia Tërpini ishte “Artist i merituar” dhe “Mjeshtër i madh”. Është vlerësuar me medalje në 6 festivale të filmit. Ilia Tërpini u shua në moshën 82-vjeçare pas një sëmundje të rëndë në Francë. Homazhet në nderim të tij, para se trupi të përcillej për në banesën e fundit në Tufinë, u mbajtën në Muzeun Historik Kombëtar.
Lajme të tjera
-
Ishin të pandarë, dedikimi prekës i bashkëshortes për regjisorin Kristaq Mitro: 6 muaj pa ty, na duket sikur shohim një film të trishtë që s’po mbaron
3 Tetor 2023, 11:22 -
‘Artist, mësues, njeri që pikonte mirësi’! Një vit pa Kristaq Dhamon, Kurti e Xhepa rrëfejnë ‘babanë’ e filmit shqiptar! E bija: Kujtonte vendin dhe në ditët e fundit
15 Gusht 2023, 14:52
-
'Nga më të rëndësishmit e kinematografisë', Kristaq Mitros i jepet lamtumira e fundit, kolegët rrëfejnë regjisorin: Ëndërronte të bënte të tjerë filma, por nuk u realizuan!
8 Prill 2023, 13:46
-
Shuhet në moshën 77-vjeçare regjisori Kristaq Mitro, bashkëautori i kryeveprave si 'Liria a vdekje apo 'Dimri i fundit'! Kolegët në zi: Veprat e tij të pakontestuara
3 Prill 2023, 12:02 -
Filmi ‘Tana’ i restauruar shfaqet premierë në Korçë! Ndria: I dedikohet regjisorit Kristaq Dhamo
19 Nëntor 2022, 16:37
-
2 muaj pas vdekjes së regjisorit Kristaq Dhamo, prezantohet filmi i parë shqiptar 'Tana' në Festivalin Ndërkombëtar 'Lumiere'
18 Tetor 2022, 23:56 -
Ndarja nga jeta e kineastit Kristaq Dhamo, Shanaj: Lamtumira e heshtur! Iku njeriu që i dha dritë dijesh të munguar krejtësisht Shqipërisë së paditur
20 Gusht 2022, 17:00 -
'Filmit s’i vjen tjetër si ai', lamtumirë Dhamos, pionerit të kinemasë shqiptare! Xhepa, Anagnosti e Mitro rrëfejnë regjisorin e parë: Kishte brenga
19 Gusht 2022, 16:10
-
Ndarja nga jeta e ‘babait’ të filmit të parë, mbahen homazhe në hollin e Universitetit të Arteve për Kristaq Dhamon
19 Gusht 2022, 11:13 -
Lamtumirë kineastit Dhamo, shuhet ‘babai’ i filmit të parë! Nga meraku i tij për ‘Tanën’ e restauruar, te mesazhi për të mos u vënë kryq filmave shqiptarë
14 Gusht 2022, 15:15
-
'As flet, as lëviz', regjisori Kristaq Dhamo në gjendje të rënduar shëndetësore, familja: Kërkoi që ‘Tana’ i restauruar të shfaqej në Korçë
11 Korrik 2022, 16:30 -
1 vit pa Gjonajn, kineastin që punoi 5 dekada me filmin! Xhepa: Sikur ta shikoja “Ëndrrën çame” film artistik
7 Mars 2022, 14:11
