‘Kur ishin shtuar kontradiktat mes nesh dhe rusëve, aty erdhi Mehmet Shehu dhe…’/ Dëshmia e ish-ushtarakut, në vitin 1960

Memorie.al / Ushtari në Bazën Detare të Orikut, na e bëri me dorë. – D.m.th.; hyni në Bazën Detare të Pashalimanit. Kjo të gjithëve turistëve vendas dhe disa të huajve, u kujton skenat e filmit shqiptar: ”Ballë për ballë” që përshkruan çarjen e madhe në dimrin e vitit ’61. Si roman ”Dimri i madh”, përmbante më tepër vlerë historike dhe artistike. Turistët më kishin pyetur ku gjendeshin skenat e atij filmi. Nga porta e hyrjes deri në Orik, rruga tregonte shumë. Hyrja për në Orikun antik, dikur ka pasur një port hekuri, lyer me ngjyrë kafe. Shkolla e instruksionit, fusha e sportit dhe disa hekura në portin e jashtëm të Orikut, përpara godinave të shkollës së instruksionit, ishin disa shenja të mbetura nga xhirimi i filmit.

Në të majtë të zyrës, janë rreth 5 objekte arkeologjike të cilat, ishin ekspozuar nga gjetjet e bëra në vitet 1958-‘59 pas gërmimeve të para, nga ekspedita shqiptaro-sovjetike, e drejtuar nga Dhimosten Budina dhe Kabilina, kur ekspedita e parë nisi të gërmojë në Orik, ishin kthyer përmbys, të rrëzuara në mëshirë të fatit. Një arsye është sepse këto objekte, i mblodhën nga godinat ushtarake. Ushtarakët ishin kujdesur që këto objekte, të mos humbitnin dhe pasi kishin vënë ushtarët t’i lyenin me gëlqere të bardhë, i kishin vendosur përpara godinave për zbukurim. Aso kohe, me kovën e një skrepi me shumë kujdes, i sollëm përpara godinës, për t’u bërë pjesë e vendit nga ku ishin larguar, duke i ekspozuara përpara asaj.

Aty radhë-radhë vendoseshin automobilat, ata vinin për të vizituar Orikun, qytetin antik në Adriatik, për të cilin flet vet Cezari. Porti i përmendur prej Cezarit, është lokalizuar në lagunën 2.2 km. të gjatë dhe 1.2 km të gjerë, e cila ka formën e një trekëndëshi me bazë të drejtuar nga deti. Prej tij ajo ndahet nga një rrip ranor, në perëndim të cilin shkruan historia gjendet kodra e qytetit. Në ekstremin perëndimor po sipas kësaj kronike, bankina përshkohet prej një kanali, i cili e lidhte lagunën me detin. Në brendësi të lagunës, nën “pasqyrën e ujit”, shihen gjurmët e një muri 1.80 m. të gjerë, i cili lidhet me dy brigjet e saj.Kemi të bëjmë me një bankinë për akostimin e anijeve e cila, duke u nisur nga gjerësia e lagunës në këtë vend, arrinte rreth 200 m. gjatësi. Oriku u ndërtua si port, që do të thotë urë lidhëse, për përtej e përkëtej, mes andej e këtej. Një qytet, port i vogël, në këmbë të Akrokerauneve ,(vargmali i rrufeve që fillojnë në Karaburun, vijojnë me majën Qorre, Pogonicën, majën e Shëndelliut 1404 m., Gjinikën – Qeparo, Dobrat -Kudhës). Është përmendur me këtë emërtim, nga autorët:(Hecat Fr 75 ap Steph B. sv;….. Herodi IX 92;.. Scyl P. 10;. Polyb vii 19;. Scymn 440;.. BEST Ad Dion 321;. Orikon, Ptol iii 14 § 2;…. Plin III 262).

Që kur në Orik, u vendos baza detare, rëndësia e këtij porti u pa se ishte tepër strategjike.

Prishja me rusët, solli ngjarjet në vitet ’60-të, që përshkruan mediumet e botës. Rreth këtyre ngjarjeve, bënë fjalë edhe filmi shqiptar: “Ballë për ballë”. Koha kur xhirimi në celuloid bëhej edhe në bazën e Pashalimanit, dikur quhej Orik, u përkiste fund viteve ’70-të,(1979). Sa realistë ishte një film artistik kushtuar një ngjarje historike e tregojnë ata, që kanë përjetuar ditët e atij dimri të vitit ‘61.

Sidoqoftë, filmi ishte një krijim artistik dhe duke njohur edhe kohën dhe propagandën e saj, duhet thënë se dozat e shtuara nuk e ngritën në një nivel më të lartë filmin. Sigurisht, që ai mbetej një krijim artistik në fund të fundit. Lidhur me këtë, na tregonte dikur, Stefan Miho ish-nënoficer që ka shërbyer për vite me radhë në atë bazë ushtarake detare.

Zoti Miho, si ishte gjendja në bazën detare të Pashalimanit në vitet 6o-të?

Vollodjan, që ne e respektonim si mikun e shtëpisë, por edhe si oficer, një ditë erdhi me një motor “Java” në pune i krekosur. Zbriti dhe na bëri përshtypje mënyra e qethjes se tij! Ai ishte i gjatë me një trup atleti, lozte shumë volejboll dhe basketboll, ishte biond, me pak flokë, por i qethur bollaboks. Oficerët rusë qetheshin lart nga mbrapa dhe nuk mbanin favorite. Vollodja, kishte lënë favorite dhe ne na u duk atë ditë i huaj, mendjemadh e liberal, i kapardisur me motor, ndryshe nga oficerët e tjerë, që vinin me një autobus nga Orikumi. Ai hyri në kabinet dhe doli jashtë e takoi Abedinin. Diçka po i thoshte me këmbë e me duar. Nuk mund të kuptonim gjë. Por Abedini, si shqiptar që ishte, njihej si i drejtë dhe i prerë, nuk bënte pas. Kësaj radhë, e pashë sikur e kishte disi pisk punën dhe s’kishte se çfarë t’i thoshte. Pas kësaj, ngjarjet rrodhën aq shpejt, saqë njerëzit filluan të ç’orientohen.

Ç’ndodhi pra më pasë?

Atë pasdite, laborantet e klasave morën urdhër të hiqnin nga korridori i kabineteve, portretin mural të pikturuar të Hurshovit. I gjori Hrushov, me një të rënë të sqeparit, u bë copa e çika dhe shkoi në plehra! Më erdhi keq për punën, që kishte bërë piktori i silurit, i talentuari Jorgji Gjikopulli. Urdhri ishte dhënë nga lart. Kjo gjë u bë në mënyrë të fshehtë dhe pa praninë e efektivit, vetëm me asistimin e komandantit të togës, Selim Stepa.

Portreti i copëtuar i Nikita Hrushovit, përfundoi në kazanin e lloshrave! Të nesërmen, protesta ishte sa e madhe aq edhe qesharake, por edhe tinëzare, sepse veprimi u bë natën në fshehtësi dhe pa qenë marinarët e personeli sovjetik! Megjithatë, ata nuk kishin ndërmend të merreshin me aventurat tona dhe bënë mirë se u shmang edhe mundësia e ndonjë konflikti të armatosur. Me sa duket, kishin porosi nga eprorët e tyre. Portreti ishte larguar.

Vollodja, i bënte presion Abedinit, i cili sa e kishte marrë detyrën mbasi udhëheqja lart, pas arrestimit të Teme Sejkos, kishte marrë masat dhe krahas goditjes, që i bëri “grupit armiqësor dhe demaskimit” ndërmjet “gjyqit” në mënyrë të hapur para gjithë efektivit të Flotës, bëri dhe lëvizjet vertikale dhe horizontale të kuadrit, që të mos kishte asnjë tronditje në Flotë. Çdo gjë do të bëhej sipas parashikimeve të udhëheqjes dhe pa incidente. Atë ditë, Vollodja po i kërkonte llogari Abedinit për heqjen e portretit të Hrushovit nga kabineti dhe Abedini iu përgjigjej se: Në vend të tij, do të vendosej portreti i Stalinit të madh! Pas këtij shpjegimi, Vollodja u xhindos. Shtrëngoi dhëmbët dhe i tha: – “Ne kemi një qëllim të nxjerrim specialiste për Flotën, se çfarë bëjnë partitë tona, nuk na intereson shumë. Ne jemi ushtarake dhe kemi këtë detyrë”. –“Bravo Vollodja! Larg ushtria nga politika”, i thamë ne!

Një gjë është e sigurt: Hrushovi aplikoi dhe ndoqi një politike ndryshe nga paraardhësit e tij, si në aspektin e brendshëm, ashtu dhe ne aspektin e jashtëm. Vollodja ishte i përgatitur, me kulturë dhe kishte mbaruar dy akademi ushtarake. Abedini i ndodhur ngushtë në përgjigje i thotë: “Kanjeshno tavarish Vollodjat”. Heshtja pllakosi dhe secili shkoi në pozicionet e veta.

Vollodja shkoi të zhvillonte mbledhjen e mëngjesit nën drejtimin e Smirnovit, instruktorit të motoristëve, për të cilin ruaj konsideratat e mija më të larta, për thjeshtësinë, mënyrën e komunikimit me ne dhe ruajtjen e ekuilibrit, pasi më duket se ai ishte në mbështetje të plotë të partisë sonë, bile mendoj se mund të ishte dhe stalinist. Ai jo vetëm mbante qëndrime të mira me oficerët tanë dhe sidomos me instruktorin shqiptar, Jeton Baruti, i cili shkrihej me kapiten Smirnovin dhe bashkëpunonte me të, në të gjitha aspektet, por edhe se nuk lejoi incidente midis dy etniteteve në shkollë.

Ka pasur incidente të tjera?

Një nga masat ushtarake të marra pas kësaj, ishte fillimi i një aventure. Çdo darkë, ç’montonim nga klasa e artiljereve mitralozin e modelit 14.5 mm., e merrnim atë në krahë dhe ngjiteshim në majën e kodrës, afër me godinën e burgut. E montonim e mbushnim me kaseta me fishekë dhe qëndronim në gatishmëri, në luftë kundër armikut, që kishim përballë, bazës ruse të Katenlinkovit, ku në përbërjen e saj ishin baza e madhe dhe tetë nëndetëseve. Vet kjo bazë, mbante në kuvertën e saj armatime të kalibrave të rëndë, ku një predhë e topave të saj të binte në shkollë, do të nxirrte ujë të zi. Por ja që ne stërviteshim, për t’i bërë ballë këtij: “Elefanti rusë”.

Përkushtimi qe i madh. Në mëngjes, mbasi kishim ndenjur gjatë gjithë natës të veshur e pa gjumë, gati për luftë e çmontonim mitralozin e merrnim atë përsëri në krahë dhe e çonim në klasë, e montonin dhe kur vinte Vollodja, e gjente bazën materiale mësimore, gati për mësim. Kjo gjë vazhdoi për pesëmbëdhjetë ditë e pesëmbëdhjetë net rresht, deri sa u larguan sovjetikët nga Baza e Pashalimanit! Kjo detyrë na u besua ne marinarëve dhe nënoficerëve të shërbimit të detyrueshëm, ku disa ishin artiljerë të rinj. Ajo ishte një periudhe prove për ne, e cila u kalua me sukses. Kuadrot sovjetike, të detyruar nga masat e marra nga ana jonë dhe porosive të eprorëve të tyre, u bënë “qengja”. Pranë nesh kishte përfaqësues të Komitetit Qendror, të Ministrisë së Mbrojtjes, të cilët porosisnin vazhdimisht: “Ruhuni nga provokimet”.

Cili ishte incidenti që krijoi zhurmë në bazë?

Asnjëherë nuk mbaj mend të na kenë provokuar, rusët në atë kohë në shkollë, me përjashtim të një rasti kur shoferi i autobusit sovjetik, u përplas një ditë me një marinar, i cili herët në mëngjes kishte dalë me një karroce dore të mbushur me mbeturina, dhe i doli para shoferit, i cili mbasi e shmangu aksidentin, doli nga xhadeja dhe shkoi në buzë të detit pa problem, por që nga pala e jonë u bë e madhe. Me Vollodjën, bënim herë pas here biseda të lira si shokë. Ai vazhdimisht, na tregonte për instruktorin tonë, i cili qe martuar me një vajzë të vogël në moshë. Instruktori ynë ishte 15 vjet me i madh se ajo dhe Vollodja më thoshte: “Stefan, çe ka atë grua? Ajo duket si vajza e tij”!

Kështu ishte atëherë, oficerët e marinës, merrnin gratë më të bukura, sepse vajzat e mira thoshin; ose oficer ose inxhinier, por sidomos oficerët e marinës. ishin të lakmueshëm. Ndryshe nga Shkolla e Specialiteteve, Ofiçina e Silurave, e ndërtuar pranë asaj Mekanike të riparimit, 100 m. larg bregut te detit, shërbente për përgatitjen dhe furnizimin me silurë me ajër dhe akustikë të nëndetëseve. Përshtypje të veçantë kur u paraqita në detyrën e re, ishte se në hyrje të ofiçinës qëndronin dy roje, të kombësive e nënshtetësive të ndryshme, njëri sovjetik dhe tjetri shqiptar.

Të dy, të armatosur. Ata nuk lejonin ,që marinarët të hynin brenda pa lejen e eproreve. Stërvitja ishte ndërprerë. Roja sovjetike qëndronte nga e majta e derës me “Kallashnikov” në gjoks, kurse roja shqiptare, djathtas me “Karabinë” pranë këmbës armë me qëndrim serioz, gjithashtu në detyrën e rojës. I gjithë efektivi marinar shqiptaro-sovjetik, qëndronte mbi ofiçinë, në biseda të lira. Askush nuk do ta besoj pasi ka parë filmin, mirëpo e vërteta është disi ndryshe.

Filmi “Ballë për ballë”, është ndërtuar nga romani i Kadaresë mbi ngjarjet e viteve ’60-të në bazën e Pashalimanit, sa realistë është filmi?

Vërejta se politizimi i ngjarjeve të kohës aty, ishte më i vogël se në shkollë. Ata loznin e qeshnin, kënaqeshin, që nuk punonin. Njëra palë, tani e tutje, do të bëhej zot i mjeteve luftarake dhe tjetra gëzonte se do të largohej nga Shqipëria e, do të kthehej në vendin e vet. Gjuha e komunikimit midis marinarëve, ishte në lartësinë e nevojshme, kjo falë marrëdhënieve të mira e miqësore, që ekzistonin ndërmjet dy eprorëve kryesore të ofiçinës, kapiten Smirnovit dhe shefit të ofiçinës, Velo Azemit, i cili kishte mbaruar shkollën në Bashkimin Sovjetik. Madje, aty ai edhe u martua me një vendase, lindi dhe një djalë me të, por që nuk e la qeveria sovjetike të largohej për ta marrë me vete për në Shqipëri, kur u bënë shkëputjet përfundimtare.

 

Smirnovi, disa herë e siguroi Velon se nga ai nuk do t’i vinte asnjë gjë e keqe dhe nuk do të prekte asgjë, si nga armatimi, ashtu dhe nga literatura përkatëse. Me sa di unë, kur vajta, gjeta gjithçka që nevojitej. Si tekstet për përgatitjen paraprake dhe përfundimtare të silurëve, librat mbi proceset teknologjike për riparimet e lehta dhe të mesme të tyre e, deri tek literatura përkatëse për aparaturat elektronike.

Filmi “Ballë për ballë, për mendimin tim, është i politizuar, dhe s’ka se si të mos jetë i tillë, se i shërbeu kohës dhe regjimit për momentin, për të mbajtur gjallë opinionin luftarak të detareve dhe kuadrove, por edhe më gjerë, sepse ne kishim një armik tjetër, krahas atij amerikan edhe atë sovjetik. Në film flitet se është bërë sabotazh, duke vjedhur disa ndezës të silurëve akustike, gjë që më duket diçka e pakuptimtë, për ta quajtur sabotazh, nga ana e tyre në Ofiçinën e silurëve, sepse ajo depo, ruhej dhe kontrollohej nga rojet e marinarëve shqiptare.

Megjithatë për momentin le ta pranojmë si një gjë të tillë dhe në qoftë se është bërë ajo, mund të bëhej në masë të madhe. Mjaftonte të merreshin dy tre arka dhe te gjitha silurat akustike, do të dilnin jashtë gatishmërisë, qofshin këto edhe detonatorë të minave KMD 1000. Në qoftë se është bërë, ajo mund të jetë bërë nga njerëz të rëndomte dhe pa aktivitet, thjesht për t’i bërë keq ndonjë shoku, por kurën e kurës, sabotimi të jetë koordinuar nga kapiten Smirnovi, apo i kurdisur nga shteti sovjetik. Më pas në krye të një grupi specialistesh, Skender Sulku shkoi në Kinë, për të marrë detonatorë të silurëve akustike dhe të minave KMD-1000, silurë, të cilat më vonë nuk di pse dolën jashtë armatimit. Ato u zëvendësuan me silurët elektrike.

Dëshmia e ish-nënoficerit, Stefan Miho: “Ja përse kryeministri shqiptar, Mehmet Shehu, erdhi në Pashaliman”?

Nga Shkolla nuk u shkëputa, por veja here pas herë dhe takohesha me shokë të vjetër e të rinj, që vinin atje. Fill mbas Kongresit të IV-të të Partisë, Enver Hoxha doli hapur kundër Hrushovit  dhe në Mars të vitit 1961, vjen në Bazën Detare të Pashalimanit, Kryeministri i vendit Mehmet Shehu. Në atë kohë, efektivi sovjetik po përgatitej për t’u larguar. Ai erdhi për të zbërthyer direktivat e Kongresit të Partisë, për t’u dhënë një mësim të mirë sovjetikëve, për të qetësuar gjakrat, që sa ishin ndezur midis dy identiteteve, ruse e shqiptare, për t’i dhënë zemër efektivit tonë, se asgjë nuk do të ndodhte midis nesh, dhe se miqësia, do të vazhdonte si më parë.

Divergjenca do të kishte midis dy partive, ku e para partia jonë qëndronte fort në pozita të shëndosha të marksizëm-leninizmit, kurse e dyta, kishte rrëshqitur në revizionizëm. Nikita Hrushovi, ishte pajtuar me Titon, kreun e revizionizmit ndërkombëtar, kishte zbutur qëndrimin me amerikanet, të cilët në atë kohë e kishin detyruar të tërhiqte nga deti i Karaibeve raketat e destinuara për Kubën, dhe të tjera pehlivanllëqe të Hrushovit, të cilat u quajtën si zbutje e papranueshme nga partia e jonë, në planin ndërkombëtar të luftës së klasave, kurse në planin ideologjik, ajo e quajti largim nga parimet e marksiste-leniniste.

Tashmë koka e këtij revizionizmi, nuk do te ishte më Titua dhe as Jugosllavia, por Bashkimi Sovjetik, pra një e gjashta e botës, koka dhe udhëheqja e Kampit Socialist. Udhëheqja e partisë sonë në vend, që të binte në ujdi bëri të kundërtën. Ajo për parimet sakrifikoi miqësinë me ta, marrëveshjet civile dhe ushtarake, në dëmin e një populli të vuajtur e të vogël siç ishte vendi ynë, vetëm e vetëm për të mos shkelur parimet.

Por le të kthehemi tek Mehmet Shehu, i cili erdhi dhe hyri në sallën e kino-klubit të repartit, kapaciteti i të cilit i kalonte të shtatëqind vendet. Ai ishte mbushur plot e përplot me kuadro e marinarë, ku iu bë një pritje madhështore. Efektivi shqiptar, kishte shkuar në kino-klub më herët dhe kishte zënë vend, që nga fillimi e deri në fund të sallës, duke lënë nëpër rreshta disa vende bosh, për efektivin ushtarak sovjetik të Brigadës së Nëndetëseve. Ndryshe nga herët e tjera, ku rreshtat e para ishin të rezervuara dhe liheshin bosh për vëllezërit e mëdhenj, oficerët dhe marinarët sovjetik, kjo gjë nuk kish ndodhur në këtë rast.

Sovjetiket erdhën të organizuar për të marrë pjesë në këtë mbledhje, por zunë vendet bosh midis rreshtave, së bashku me marinarët dhe kuadrot shqiptare. E pazakontë kjo pritje për ta, por të detyruar, u ulën midis shqiptareve se, fundja fundit, miq ishim! Kur hyri Mehmet Shehu dhe u ngjit për në tribunë me një paraqitje pothuajse ushtarake, të gjithë u ngritën në këmbë dhe shpërthyen në brohoritje për partinë dhe shokun Enver. Ovacionet nuk kishin të mbaruar. Deshën, s’deshën sovjetikët, të detyruar edhe nga bërrylat e marinarëve shqiptare, ngriheshin e duartrokisnin edhe ata së bashku me ne.

Paraqitja e Mehmet Shehut në sallë, ngjalli nostalgjinë e figurës së Stalinit, aq sa një marinar rus, nga turma u dëgjua të bërtiste: “Oc blot kak Stalina, dhe i rrodhën lotët nga sytë”. Ai ishte gjeorgjian dhe dashuria e tij për Stalinin, ishte e madhe. Mehmeti atëherë e elektrizoi sallën me fjalimin e tij të famshëm, ku midis të tjerash theksoi: “Kush ka jetuar në një krevat me Titon, të nesërmen ai është mbarsur me revizionizëm! Kush ka ngrenë në një çanak me të, ai është ushqyer me revizionizmin e tij! -përkthyesi u mundua, por vet Mehmeti, e mori fjalën rusisht:

 

“Përktheje mirë”! Më vonë, ai vazhdoi: “Partia e jonë as nuk ka jetuar dhe as nuk ka ngrënë në një çanak me Titon, por ka qëndruar dhe do të qëndrojë fort në llogoren e marksizëm-leninizmit”.

Jehona e atij fjalimi u dha efektivave zemër dhe optimizëm se asgjë nuk kishte për të ndodhur në të ardhmen, përkundrazi Shqipëria me ndarjen përfundimtare me Bashkimin Sovjetik do të shpëtonte nga një panterë e zezë e botës sllavo-komuniste. Ajo synonte për ta bërë pronë të saj Bazën Detare të Pashalimanit.

Në maj, plasi incidenti i flamurit, i cili bëri bujë, të madhe, ku një detar sovjetik, ngriti flamurin e vet në Bazën Lundruese, ndërsa detari jonë, që e pa, i preu cimen dhe sherri u zgjidh, duke u ngritur të dy flamurët njëherësh, pranë njëri-tjetrit. Nuk pati më mosmarrëveshje midis efektivave. Bisedimet u zhvilluan midis ekspertëve të dyja vendeve, ku aty ka pasur edhe përplasje dhe sigurisht, që janë thënë shumë gjëra që ne nuk i dimë.

Rusët, nuk e kishin të lehtë të përballeshin me ne se mbi kokat e tyre, në Karaburun, kodrat e Orikumit, Sazanit e bregdetit të Vlorës, qëndronte artileria bregdetare, gati për çdo gjë, prandaj ata pranuan tërheqjen nga baza pa kushte. Largimi sovjetikeve nga Pashalimani në atë dimër, i veshur dhe frustruar me stofin artistik, duket krejt i ndryshëm nga realiteti dhe pasojat.

Me ikjen e sovjetikeve, jeta dalëngadalë u normalizua. Largimi i tyre nga Baza e Vlorës, ishte e justifikuar, sepse ata e kishin përmbushur misionin e vet. Efektivat e nëndetëseve i kishin dhënë detyrat e tyre kryesore të luftimit, në praninë e këshilltarëve sovjetikë, po kështu ofiçina e silurëve dhe shkolla e instruksionit, efektivat e tyre kishin marrë në dorëzim gjithë teknikën mësimore dhe luftarake dhe vazhdonin që ta përdornin atë me sukses. Në shenje hakmarrje, rusët tërhoqën tetë nëndetëse dhe bazën e Katelnikovit që, ishte pjesë përbërëse e armatimit te Traktatit të Varshavës.

Me disa anije tregtare ata morën edhe familjet e oficerëve, të përcjellë miqësisht, siç e ka zakon shqiptari, tepër korrektë. Ata u larguan, sikur nuk kishte ndodhur asgjë. Lart, shumë gjëra janë thënë të politizuara se, përcjellja e tyre ishte e ftohtë. Ata ikën, por ne mbetëm si të thuash jetime, para një teknike sa e vjetër në përdorim, aq edhe e re për ne, të cilën nuk e kishim parë ndonjëherë. E vjetër, sepse teknika luftarake që ngeli, kërkonte riparime të lehta, të mesme dhe kapitale, problem ky që u shfaq menjëherë sa ikën rusët, por dhe e re për ne, se eksperienca jonë, në përdorimin e mirëmbajtjen e anijeve, ishte e pakët.

Në ofiçinën e silurëve, shumë shpejtë i reduktuam silurët akustike. Mungonte eksperienca teorike dhe praktike për përgatitjen e tyre, dhe meqenëse ishim të pajisur me silurët më të vjetra elektrike të vitit 1946, u futën ato në përdorim për furnizimin e nëndetëseve, në aparatet e pasme të tyre. Ato ishin të fuqishme, por të pamanovrueshme për gjetjen e objektit dhe plasja e tyre, bëhej vetëm me anën e kontaktit, ndryshe nga silurët akustike, që shpërthente nëpërmjet fushës magnetike, por edhe me anën e kontaktit, gjithashtu, ajo e kërkonte objektin. Ky për ne në ofiçinën e silurës, ishte dështimi i parë për silurat akustike. Këtu u ndje edhe mungesa e parë e specialistëve sovjetikë.

Marinari Tonin Fishta nga Shkodra, ishte i përgatitur dhe sa herë që do të vinte puna, që do të dorëzonim silurët akustike në nëndetëse, ne marinarët, çoku bënim edhe zhurmë dhe Tonini me atë karakterin e tij impulsiv, nxehej dhe rrëmbente ndonjë çelës dhe e përplaste në tokë, në momentin e përgatitjes përfundimtare të silurës akustike, ku kërkohej qetësi e madhe për të kontrolluar sinjalet, që ajo i jepte gjatë lëvizjes për në objekt. Tonini kënaqej kur teknika akustike, në përfundim jepte provat e dëshiruara. Atëherë thoshte: “Tash merreni, ju rruat. Hajt ma faqen e bardhë, mos bëni ma zhurmë kur punojmë. A më dëgjon”?

Ai ishte teknik i mirë. Në bateritë e silurëve, një specialist me përvoje ishte nënoficer Nasip Xhuvani. Me kompresorët Dk 2, për prodhimin e ajrit, ishte Selman Alia. Ai jepte e merrte me ta dhe kur nuk i ecte puna thërriste oficer Tafil Maliqin, i cili ishte bërë mjeshtër i këtyre kompresorëve, që prodhonin më shumë se 200 kg/cm2 ajër. Tek silurët me ajër, shërbenin nënoficerët: Dino Nanaj, Bashkim Shehu dhe Pet Petushi. Me largimin e Toninit, u largua edhe “truri elektronik” i silurëve akustike. Nuk kishte marinar që ta zëvendësonte Toninin.

Ramadan Gerzena, që e zëvendësoi, nuk mundi të vazhdonte si Tonini, dhe silurët akustike pothuajse ngelën të vdekura. Atyre u bëhej vetëm shërbimi dhe asgjë më tepër. Lirimi i Toninit, krijoi një boshllëk për silurët akustike, megjithatë puna vazhdonte ashtu siç e thamë me lart. Që t’i jepje zgjidhje këtij problemi, duhej përkthyer literatura sovjetike. Inxhinier Kujtim Peci, një nga kuadrot më të mirë të Brigadës, iu fut punës për përkthimin dhe vënien në funksionim të aparaturave akustike, por e la atë përgjysmë dhe nuk di përse ndodhi një gjë e tillë. Më vonë, do t’i mateshim punëve së bashku me marinarët, duke realizuar edhe qitje te suksesshme me to.

Në 4 qershor 1961, Enver Hoxha, do të vinte në Bazën Detare të Pashalimanit dhe do të vuloste përfundimisht shkëputjen e Shqipërisë nga Bashkimi Sovjetik dhe gjithë Europa Lindore, që ishte nën varësinë e rusëve. Gjatë vizitës në bazë, Enver Hoxha përgëzoi efektivin, për qëndresën e tyre në mbështetje të strategjisë së partisë, njoftoi për shkëputjen përfundimtare politiko-ushtarake nga Moska, u dha zemër efektivit dhe gjithë popullit shqiptar se, asgjë nuk do të ndodhte nga shkëputja ushtarake me Bashkimin Sovjetik. Memorie.al

G.MO/Shqiptarja.com

TAG:
• enver hoxha
• komunizmi
• Mehmet Shehu
• bashkimi sovjetik
• Gëzim Llojdia