Reportazhi i Al Jazeera nga Shëngjini/ Histori njerëzore të ‘mbetura në mes’! Ëndrrat e afganëve që gjetën shpëtim në tokën shqiptare

SHËNGJIN, SHQIPËRI– Ishte një mëngjes tipik gushti në qytetin e njohur turistik shqiptar të Shëngjinit. Të vendosura në veri të vendit, afër kufirit me Malin e Zi, blloqet e apartamenteve me pamje të qetë dhe hotelet e qytetit ishin të mbushura me familje që pushonin në bregdetin e artë 6 km.

Pamje të prindërve me rroba banjoje të ngarkuar me çanta plazhi plot me peshqirë, fëmijë që mbanin lodrat e tyre, shumica të fryra me ajër– e kapi Ziagul Hzimin në befasi. 27-vjeçarja sapo kishte zbritur nga një aeroplan nga Afganistani, vendi i lindjes së saj, pasi talebanët hynë në kryeqytetin Kabul dhe morën kontrollin e vendit dhe 40 milionë banorëve të tij.

Ende e tronditur pasi kishte ikur nga vendlindja e saj, ajo qëndronte në mes të turmave të njerëzve, shqetësimi kryesor i të cilëve ishte sigurimi i shezllonit më të mirë.

“Duke parë të gjithë këta shqiptarë që merrnin gjërat e tyre dhe nxitonin në plazh, më kujtoi evakuimin e Kabulit,” thotë ajo me një të qeshur nervoze.

“Nuk kisha dëgjuar kurrë për Shqipërinë para se të mbërrija këtu në gusht, kështu që gjithçka ishte paksa tronditëse”, vijon ajo.

Një grua e imët me tipare të dallueshme, Ziagul është një gazetare që ka punuar për vite në qytetin perëndimor afgan, Herat. Edhe pse nuk mori asnjë kërcënim të drejtpërdrejtë nga talebanët, ajo besonte se nuk kishte asnjë mënyrë për të siguruar jetën e saj pasi ata të kishin kontrollin e vendit. Kështu, me ndihmën e një OJQ-je amerikane që e mbështeti punën e saj, ajo hipi në një fluturim evakuimi të hershëm nga Kabuli dhe përfundoi në Shëngjin për të pritur vizën e saj për në Shtetet e Bashkuara.

Ajo po qëndron në resort në qendër të qytetit me rreth 1000 afganë të tjerë, të cilët gjithashtu u larguan nga Afganistani i kontrolluar nga talebanët. Hoteli është i përqendruar rreth tre pishinave të vogla dhe një kopje të çuditshme të Statujës së Lirisë.

Edhe pse njerëzit që qëndrojnë në Shëngjin janë cilësuar si “refugjatë luksi”, ndjesia e humbjes këtu është e dukshme. Fëmijët e vegjël vrapojnë përreth, por pothuajse të gjithë të rriturit duken paksa të humbur. Trupat e tyre mund të jenë këtu, por zemrat e tyre janë në Afganistan.

Kur Al Jazeera vizitoi Shëngjinin në fillim të vjeshtës, turistët kishin shkuar dhe qyteti ishte jashtëzakonisht i qetë. Shumica e restoranteve përgjatë rrugës së vetme kryesore i kishin mbyllur dyert deri në verën e ardhshme. Shezlongët ishin vendosur në magazinë dhe plazhi ishte bosh.

Ditët e refugjatëve janë të mbushura me pritje të pafundme. Në pritje të lajmeve nga Afganistani. Në pritje të lajmeve për hapin tjetër në procesin e aplikimit të tyre për vizë. Njerëzit në këtë vend kanë kaluar nga ndjenja e kontrollit të jetës së tyre në të qenit në mëshirën e të tjerëve.

Gjëra të thjeshta, si marrja e vendimit se kur duhet të hahet, u janë hequr atyre – një burim trishtimi të thellë për shumë njerëz. Ushqimi dhe përgatitja e tij zë një vend të veçantë për afganët, kështu që kur tre vaktet ditore të servirura fillimisht nga shefat e kuzhinës në hotel ranë shumë poshtë standardeve të tyre të larta, menaxhmenti i hotelit u informua shpejt. Kuzhina tani është modifikuar për t'iu përshtatur më mirë shijeve afgane, por shijet e shtëpisë, ose të paktën diçka afër tyre, janë mbajtur jashtë mundësive.

Dymbëdhjetë anëtarë të parlamentit afganë janë duke banues në hotel, pasi kanë përdorur kontaktet e tyre ndërkombëtare për të ikur nga Afganistani pas largimit të papritur të ish-presidentit Ashraf Ghani në mes të gushtit. Tensionet janë ndezur pasi kjo gardë e vjetër politike është përpjekur për ndikim mbi komunitetin e refugjatëve në Shëngjin.

"Ne kishim probleme me deputetët në Afganistan, tani kemi të njëjtin problem edhe këtu," shpjegoi Mustafa Madzidiar, një ish-këshilltar i qeverisë, nga një tavolinë në restorantin me shkëlqim gri të hotelit.

30-vjeçari ka marrë rolin e koordinatorit të komunitetit në emër të organizatës jofitimprurëse ‘National Endowment for Democracy’, e cila ka ndihmuar më shumë se 300 persona të shkojnë në Shëngjin.

“Kur i shihni do të mendonit se janë deputetë të Shqipërisë. Kur arritën këtu shkuan te menaxherët e hotelit dhe u prezantuan si deputetë,”, tha ai duke tundur kokën.

“Ata nuk donin të qëndronin në të njëjtin objekt si njerëzit normalë… Ata mendonin se kishin ende ndikim”, vijon ai.

HISTORI TË NGJASHME

Ashtu si Mustafa, Ziagul është e lumtur që është e sigurt dhe falënderuese për sigurinë. Por ajo është një person i përhumbur nga pikëllimi. Natën prindërit dhe tetë vëllezërit e motrat, të cilët janë ende në Herat, vijnë tek ajo në ëndrrat e saj. Ajo nuk mendon se do t'i shohë më kurrë.

"Prindërit e mi më kanë humbur," thotë ajo në heshtje.

Deri në gusht, Ziagul e kishte lënë qytetin e saj të lindjes rrallë herë. Në vend të kësaj, ajo ishte e përqendruar që të ngjitej në shkallët e karrierës në zyrën e Heratit të Agjencisë së Lajmeve të Grave Afgane.

“Isha e para në familjen time që shkova në universitet, kështu që babai im donte që unë të studioja drejtësi,” kujton ajo.

“Pa lejen e tij, pashë gazetarinë si të ardhmen dhe iu nënshtrova provimit pranues. Kur kalova dhe hyra,  familja ime duhej të bindte babanë tim, i cili ishte në Iran në atë kohë [për punë], që të më lejonte të vazhdoja shkollimin tim”.

Por, me gjithë vendosmërinë e saj të çeliktë për të krijuar një jetë të pavarur për vete, nuk ishte e lehtë. Babai i saj kurrë nuk ishte mjaft i kënaqur me Ziagul që punonte me kolegët meshkuj dhe ishte i shqetësuar për reputacionin e saj.

Por ai e donte vajzën e tij dhe ishte krenar për arritjet e saj. Pas diplomimit në Universitetin e Heratit në vitin 2017, Ziagul u bë shpejt nga praktikante e lajmeve në kryeredaktore, një rol që ajo e donte dhe që e lejoi të mbulonte të gjitha aspektet e shoqërisë së Heratit – nga politika në kulturë.

Gazetaria i dha asaj lirinë dhe një mundësi për të parë në horizont dhe për të paraqitur një të ardhme më të mirë për gratë afgane, një të ardhme ku ato mund të merrnin pjesë aktive në të gjitha aspektet e shoqërisë.

Pastaj, në fillim të gushtit, gjithçka ndryshoi. Pak para se talebanët të merrnin Heratin, familja e saj i tha të shkonte në Kabul. Si gazetare, ata ndjenin se jeta e saj ishte në rrezik. Ajo paketoi me shpejtësi gjërat dhe nxitoi e vetme në kryeqytet.

Këtu në hotelet e Shëngjinit, historia e Ziagul nuk është unike. Pothuajse të gjithë janë një anëtar i ngushtë i familjes së dikujt që ka punuar me një organizatë perëndimore ose ka mbajtur një punë që mund të ketë tërhequr vëmendjen e pafavorshme të talebanëve. Disa arritën të shkonin në Shëngjin sepse ishin në vendin e duhur në kohën e duhur dhe mundën të hipnin në një fluturim evakuimi. Të tjerët e dinin OJQ-në e duhur për t'i thirrur dhe për t'i futur në listën e fluturimeve. Jo të gjithë mund të sillnin familjen me vete.

Ziagul i referohet hotelit ku qëndron si një mini Afganistan ku të gjithë mblidhen së bashku dhe ndajnë atë pak që kanë. Ajo qëndron në një apartament me dy dhoma gjumi me një kolege tjetër, dhe e kalon pjesën më të madhe të ditës duke i dërguar mesazhe familjes WhatsApp në shtëpi.

"Është një komunitet shumë i larmishëm këtu dhe të gjithë janë të sjellshëm, por të gjithë i përmbahen paksa grupeve të tyre etnike," tha ajo duke iu referuar strukturës komplekse shoqërore të Afganistanit.

“Askush nga ne nuk e kishte menduar ndonjëherë se do të përfundonim në Shqipëri”.

RENDI NATYROR I GJËRAVE

Shqipëria ishte një nga vendet e para që hapi dyert për afganët kur talebanët morën pushtetin më 15 gusht. Brenda pak orësh, kryeministri Edi Rama i kishte njoftuar botës se kombi ballkanik do të shërbente si një "vend tranzit" dhe do të priste refugjatët.

Qeverisë së Ramës fillimisht iu afruan dy OJQ të mëdha nga SHBA-ja që kërkonin strehim të sigurt për kolegët dhe familjet e tyre dhe më pas nga administrata e Biden. Brenda 10 ditëve u konfirmuan dy vendndodhje në Shëngjin dhe Durrës, një qytet tjetër bregdetar.

Ideja që Shqipëria pranoi të merrte deri në 4000 refugjatë për të fituar favorin e aleatit prej shumë kohësh – SHBA-së – është një burim i vazhdueshëm i bezdisjes për Ramën.

“Të gjithëve u pëlqen ta shohin këtë si një nder për Shtetet e Bashkuara, por kjo ka të bëjë me ne. Ka të bëjë me atë se kush jemi dhe çfarë kemi qenë gjithmonë dhe ka të bëjë me rëndësinë e anës njerëzore të saj”, tha kryeministri për Al Jazeera nga zyra e tij dekorative në qendër të Tiranës.

"Kjo na vjen natyrshëm dhe është aq e trishtueshme sa duket kaq e veçantë kur duhet të jetë rendi natyror i gjërave"

Anëtare e NATO-s që nga viti 2009, Shqipëria ka një popullsi prej rreth 2.8 milionë banorë dhe është ndër vendet më të varfra në Evropë. Ajo ka një traditë të gjatë të pranimit të njerëzve. Rreth 3,000 anëtarë të Mojahedin-e-Khalq, ose MEK, një grup i diskutueshëm opozitar iranian, banojnë 30 km (19 milje) në perëndim të Tiranës pasi u morën nga Iraku në 2013-n me urdhër të amerikanëve. Pesë ujgurë që ishin mbajtur në Guantanamo u transferuan në Shqipëri në vitin 2006, një lëvizje që ngjalli polemika me Kinën. Vendi kishte më shumë banorë hebrenj pas Luftës së Dytë Botërore sesa më parë.

Ndërmjet viteve 1944 dhe 1985, Shqipëria u shkëput plotësisht nga bota nën regjimin brutal komunist të Enver Hoxhës. Nën sundimin e Hoxhës, feja u ndalua, xhamitë dhe kishat u mbyllën, udhëheqësit fetarë u burgosën ose u vranë dhe çdo opozitë u shtyp me shpejtësi. Kur regjimi ra në vitin 1991, mijëra shqiptarë u larguan në Italinë fqinje për t'i shpëtuar varfërisë së rëndë si rezultat i kolapsit ekonomik.

Më e famshmja, në gusht 1991, rreth 20.000 refugjatë sulmuan Vlorën, një anije mallrash, që do të nisej për në Itali. Kur mbërriti në Bari pas 26 orësh në det pa ushqim apo ujë në bord, ata që nuk kishin arritur të rrëshqisnin në qytet u mbyllën në stadiumin Stadio della Vittoria, ndërsa u morën masa për t'i dërguar përsëri përmes ngushticës së Otrantos në Shqipëria.

Në disa aspekte, skenat nga udhëtimi i Vlorës dhe Aeroporti i Kabulit në gusht janë të ngjashme. Në të tjerat, botë të ndara. Por ajo ndjenjë e të qenit të braktisur nga Perëndimi në orën e tyre të nevojës ende ndjek shumë shqiptarë. Pra, kur u bë njoftimi se afganët do të strehoheshin në Shëngjin dhe Durrës, shumica e njerëzve e mirëpritën vendimin.

Çdo refugjat afgan beson se do të qëndrojë në Shqipëri për më shumë se një vit ndërsa dokumentet e tyre përpunohen. Për 21 gratë që, si Sweeta Amani, janë shtatzënë, kjo do të thotë se një brez i ri afganësh do të lindë në Shëngjin.

E ulur në apartamentin e saj ngjyrë kafe të rrallë në katin e dytë, 29-vjeçarja nënë e dy fëmijëve ndjen lehtësim se fëmija i saj do të lindë në një vend të sigurt. Pas mbërritjes në Shqipëri më 10 tetor dhe në muajin dhjetor, shtatzënia e saj nuk ka qenë e lehtë. Në ditët që pasuan rënien e Kabulit, burri i saj e detyroi atë të mblidhte gjërat thelbësore të familjes dhe të nxitonte për në aeroport. Ai punoi në një OJQ që promovonte demokracinë, diçka që mund t'i kishte kushtuar atij një vend në çdo listë hakmarrjeje talebane.

 “Në atë kohë isha shtatzënë në muajin e pestë dhe për dy net ne u shtypëm me 10,000 njerëz të tjerë duke u përpjekur të futeshim në aeroport. Kisha shumë dhimbje, por nuk doja t'i bëja panik fëmijët. Nuk e di ku e kam pasur forcën gjatë atyre pak orëve”, kujton ajo.

Me origjinë nga qyteti verior i Mazar-i-Sharif, Sweeta është një grua e turpshme me një prirje për modën. Dy djemtë e saj pesë dhe nëntë vjeç mund të vrapojnë pa u shqetësuar ajo për sigurinë e tyre. Ajo ka marrë këshilla mjekësore eksperte nga vullnetarë si Dr Farida Yakubi, një pediatre afgane nga Londra, e cila ka marrë me qira një apartament në qytet në mënyrë që të mund të jetë në gatishmëri 24 orë në 24 për njerëzit në nevojë. Por mbi të gjitha është deti në pragun e saj, një pamje me të cilën ende nuk është mësuar.

“Gjithmonë kam dashur që burri im të na sjellë një shtëpi pranë një uji, kështu që është mirë që e përmbushi atë premtim,” tha ajo me një buzëqeshje të hidhur.

Ajo nuk është e vetme në dashurinë e saj për detin. Për shumë prej refugjatëve në Shëngjin mbërritja e tyre shënoi herën e parë që kishin parë det. Fëmijët kanë mësuar të notojnë.

Rëra e ftohtë është bërë ‘tokë pjellore’ për ndeshjet e futbollit në mbrëmje. Ngrohtësia dhe qetësia e valëve kanë ndihmuar për të qetësuar shpirtin që shumë njerëz ndiejnë për të ardhmen.

“Ne menduam se do të na vendosnin në një kamp në Shqipëri,” tha Sweeta.

“Disa ditë më duket sikur po ëndërroj kur zgjohem këtu. Ende nuk ndihet reale. Djemtë e mi janë këtu. Burri im është këtu. Vjehrra ime është këtu. Mendoj se vogëlushja ime na ka sjellë fat,” shtoi ajo pasi konfirmoi se një ultrazë e fundit zbuloi seksin e foshnjës.

HISTORI FANTAZMASH

Askush nuk është në nxitim në Shëngjin. Njerëzit shkojnë e vijnë për të ecur në plazh ose për të ndjekur një nga klasat e anglishtes që kanë filluar, por gjallëri nuk ka. Ka një trishtim dhe një ndjenjë që koha po ecën ngadalë me çdo ditë njësoj si më parë.

Hoteli është i mbushur me njerëz që kurrë nuk e kishin imagjinuar se do të duhej të largoheshin kaq papritur nga vendlindja e tyre për të filluar një jetë të re në anën tjetër të botës, në SHBA ose Kanada.

Në fund të çdo dite në Shëngjin njerëzit mblidhen në plazh për të shijuar një gotë lëng të freskët. Gratë mbahen pas fëmijëve që përpiqen të hyjnë në dallgët e deti, ndërsa burrat ndërtojnë shtylla për një lojë futbolli me rërë.

Al Jazeera takoi Walwala, 23 vjeç dhe Meena, 22 vjeç, të cilët kishin mbërritur një ditë më parë nga Kabuli. Ende duke u përpjekur për të krijuar hapësirën e tyre, dy miqtë e sjellshëm nga kryeqyteti i Afganistanit lanë pas të gjithë të afërmit e tyre, në mënyrë që të kishin një shans për një të ardhme më të mirë duke ndjekur universitetin në SHBA.

“Ne u rritëm me histori për jetën nën sundimin e talebanëve në vitet '90. Ata ishin si histori fantazmash”, tha Walwala.

Tani historitë e fantazmave janë bërë realitet.

“Më thyhet zemra kur mendoj për të gjitha vajzat e mbetura pas”, tha Meena.

“Këtu në Shëngjin jemi me fat, por të gjithë po përballemi me pasiguri. Para se të largohesha, nëna ime tha se do të më duhet të mbijetoj këtu disi. Se do të punoja për të ardhmen time dhe do të vazhdoja shkollimin. Por në fund të ditës ne jemi vetëm”./Përshtati në shqip me shkurtime nga Al Jazzera Shqiptarja.com

K.T./Shqiptarja.com

TAG:
• Lezhe
• Afganistan
• Shengjin
• al jazeera
• strehimi i afganeve ne shqiperi