Si u shkatërruan kërkimet për armët sekrete të Irakut, ‘preteksti’ i britanikëve për të hyrë në luftën kundër Saddam Husseinit

Iraku ka armë sekrete. Ishte ky pretendim plot 25 vite më parë që u dha një arsye të fortë britanikëve për të marrë pjesë në luftën e Irakut dhe për të rrëzuar njëherë e mirë liderin famëkeq Sadam Hussein, një ndër diktatorët më të hekurt në histori.

Por duke kthyer kokën pas dhe duke ndjekur një sërë zhvillimesh dhe dinamikash që shpesh lindja e mesme është e destinuar t’i ketë në vetvete, 25 vite pas pushtimit të Irakut, ende nuk ka asnjë armë sekrete të zbuluar. BBC i ka kushtuar një artikull të plotë disa detajeve të reja të cilat kanë dalë në dritë në kërkimin e WMD-ve (Armë e shkatërrimit në masë).

Artikulli i prestigjiozes britanike nis me dyshim, ashtu si të gjithë entuziastët e historisë, studiuesit apo thjesht kureshtarët e perceptojnë këtë ndodhi historike. Ende ka polemikë për ekzistencën e këtyre armëve, madje kjo vonesë ka nxitur mendimin se në fakt ndërhyrja e Mbretërisë së Bashkuar në Irak u përdor si një pretekst mjaft i besueshëm, që aso kohe ndoshta u mendua se nuk do kujtoheshin kurrë.

Në një botim të hershëm të BBC, oficerët e CIA-s, kujtojnë gjithashtu tronditjen e homologëve britanikë kur i bënë me dije se SHBA e kishte “seriozisht” pushtimin e Irakut. Lajmi kaloi shpejt mes oficerëve dhe diplomatëve. Mesazhi kaloi shpejt në Doening Street por jo nga diplomatët, nga spiunët. BBC ka marrë në intervistë sir Richard kreu i Sekretit Britanik. Ai ishte në rolin e tij si kreu i MI6 gjatë pushtimit të Irakut.

MI6 - shërbimi i inteligjencës së jashtme të Mbretërisë së Bashkuar, ishte gati të përfshihej thellë në një nga episodet më të diskutueshme dhe më konsekuente në historinë e saj. Për SHBA-në, çështja e armëve të shkatërrimit në masë (WMD) ishte dytësore ndaj një përpjekjeje më të thellë për të rrëzuar udhëheqësin irakian, Sadam Hussein.

"Ne do të kishim pushtuar Irakun edhe nëse Saddam Husseini do të kishte një brez gome dhe një kapëse letre," thotë zoti Rueda. "Ne do të kishim thënë: "Oh, ai do të të heqë syrin".

Korrespondenti i sigurisë i BBC-së, Gordon Corera, kërkon të gjejë përgjigje të reja se pse ndodhi lufta në Irak, çfarë do të thoshte dhe trashëgimia e saj sot. Për Mbretërinë e Bashkuar, kur bëhej fjalë për shitjen e Irakut tek një publik i pasigurt, kërcënimi që supozohej se vinte nga armët luftarake të Irakut - armët kimike, biologjike dhe bërthamore - ishte qendror. Nganjëherë është pretenduar se qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka ngritur pretendimet për WMD-të. Por ministrat e asaj kohe thonë se ishin siguruar nga spiunët e tyre se armët ekzistonin.

"Është me të vërtetë e rëndësishme të kuptojmë se inteligjenca që po merrja është ajo në të cilën mbështetesha dhe mendoj se kisha të drejtë të mbështetesha në të," më thotë ish-kryeministri Sir Tony Blair. Në prag të pushtimit ai thotë se kërkoi - dhe iu dha - siguri nga Komiteti i Përbashkët i Inteligjencës. Ai refuzon të kritikojë shërbimet e inteligjencës për gabime.

Ministrat e tjerë thonë se kishin dyshime në atë kohë.

"Në tre raste e pyeta Richard Dearlove për origjinën e kësaj inteligjence," thotë sekretari i jashtëm i atëhershëm, Jack Straw. "Unë thjesht pata një ndjenjë të pakëndshme për këtë. Por Dearlove më siguroi në çdo rast se këta agjentë ishin të besueshëm." Megjithatë, z. Straw thotë se në fund të fundit politikanët duhet të marrin përgjegjësinë, sepse ata marrin vendimet përfundimtare.

I pyetur nëse ai e shikon prapa Irakun si një dështim të inteligjencës, përgjigja e Sir Richard është e thjeshtë.

"Jo". Ai ende beson se Iraku kishte një lloj programi armësh dhe se elementët mund të jenë zhvendosur mbi kufirin në Siri.

Të tjerët nuk janë dakord.

"Ishte një dështim i madh," thotë Sir David Omand, atëherë Koordinatori i Sigurisë dhe Inteligjencës në Mbretërinë e Bashkuar. Ai thotë se një paragjykim konfirmimi i shtyu ekspertët e qeverisë të dëgjonin fragmente informacioni që mbështesnin idenë se Sadam Husseini kishte WMD dhe të reduktonin ato që nuk kishin.

Disa brenda MI6 thonë se ata gjithashtu kishin shqetësime. "Në atë kohë ndjeva se ajo që po bënim ishte e gabuar," thotë një oficer që punonte në Irak, i cili nuk ka folur kurrë më parë dhe kërkoi të mbetet anonim.

"Nuk kishte asnjë inteligjencë apo vlerësim të ri apo të besueshëm që sugjeronte se Iraku kishte rifilluar programet e WMD dhe se ato përbënin një kërcënim të menjëhershëm," thotë ish-oficeri, duke folur për periudhën e fillimit të vitit 2002. "Unë mendoj se nga këndvështrimi i qeverisë është ishte e vetmja gjë që mund të gjenin…. ARM-të ishte i vetmi kunj mbi të cilin mund të vareshin ligjshmërinë”.

Inteligjenca ekzistuese në pranverën e vitit 2002 ishte e paqartë. Agjentët e vjetër të MI6 në Irak kishin pak ose aspak informacion në lidhje me WMD-të dhe kishte një kërkim të dëshpëruar për inteligjencë të re nga burime të reja për të forcuar rastin, veçanërisht kur një dosje ishte planifikuar për në shtator.

Një person tjetër i brendshëm kujton deshifrimin e një mesazhi që thoshte se nuk kishte "rol më të rëndësishëm" për shërbimin e inteligjencës sesa të bindte publikun britanik për rastin për veprim. Ata thonë se u ngritën pyetje nëse kjo ishte e përshtatshme dhe mesazhi u fshi.

Më 12 shtator, Sir Richard hyri në Downing Street me lajme për një burim të ri të rëndësishëm. Ky person pretendoi se programet e Sadamit po rifilloheshin dhe premtoi se do të jepte detaje të reja së shpejti. Edhe pse ky burim nuk kishte kaluar në kontrollet e plota dhe informacioni i tyre nuk u nda me ekspertët, detajet iu dorëzuan kryeministrit.

Sir Richard hedh poshtë akuzat se ai u afrua shumë me Downing Street si "qesharake", por nuk do të komentojë detajet e rastit apo burime specifike. Por në muajt e ardhshëm, ky burim i ri nuk u dorëzua kurrë dhe në fund u konsiderua se e kishte krijuar atë, thonë burime të tjera të inteligjencës. Kontrolli i cilësisë po prishej, argumentojnë ata.

Ka të ngjarë që disa nga burimet e reja të krijonin informacion për para ose sepse donin të shihnin Sadamin të rrëzohej. Në janar 2003, takova një dezertor nga shërbimi inteligjent i Sadamit në Jordani. Ai pretendoi se ishte përfshirë në zhvillimin e laboratorëve të lëvizshëm për të punuar në armët biologjike, larg syve të inspektorëve të OKB-së.

Pretendimet e tij hynë në prezantimin e Sekretarit të Shtetit të SHBA-së, Colin Powell, në OKB në shkurt 2003, edhe pse disa brenda qeverisë amerikane kishin lëshuar tashmë një "njoftim djegieje", duke thënë se informacioni nuk duhej besuar. Një burim tjetër i koduar "Curveball", tek i cili mbështeteshin SHBA dhe Britania e Madhe, po krijonte gjithashtu detaje rreth laboratorëve.

Vlen të kujtohet se Saddam dikur kishte armë të shkatërrimit në masë. Disa javë para luftës së vitit 2003, vizitova fshatin Halabja në Irakun e Veriut dhe dëgjova vendasit të përshkruanin ditën e vitit 1988 kur ushtria e Sadamit kishte hedhur armë kimike mbi ta. E vërteta për atë që ndodhi me ato armë do të dilte vetëm pas luftës.

Sadami kishte urdhëruar shkatërrimin e pjesës më të madhe të programit të tij të armëve luftarake në fillim të viteve 1990, pas Luftës së parë të Gjirit, me shpresën për të marrë një gjendje të pastër shëndetësore nga inspektorët e armëve të OKB-së, më tha më vonë një nga shkencëtarët kryesorë të Irakut. Udhëheqësi irakian mund të ketë shpresuar të rifillojë programet në një moment të mëvonshëm. Por ai kishte shkatërruar gjithçka fshehurazi, pjesërisht për të ruajtur bllofin se mund të kishte ende diçka që mund të përdorte kundër Iranit fqinj, me të cilin sapo kishte bërë një luftë. Kështu, kur më vonë Iraku iu kërkua nga inspektorët e OKB-së për të provuar se kishte shkatërruar gjithçka, ai nuk mundi.

Një shkencëtar irakian zbuloi më vonë se ata kishin asgjësuar një kompleks vdekjeprurës që agjencitë perëndimore të inteligjencës thanë se ishte i pagjetur, duke e hedhur atë në tokë. Por ata e kishin bërë këtë pranë njërit prej pallateve të Sadamit dhe kishin frikë se nëse e pranonin këtë fakt do t'i vrisnin nga lideri irakian. Rezultati i gjithë kësaj ishte se Iraku nuk mund të vërtetonte kurrë se nuk kishte më armë.

Nga fundi i vitit 2002, inspektorët e OKB-së u kthyen në Irak në kërkim të WMD. Disa nga këta inspektorë, duke folur për BBC-në për herë të parë, mund të kujtojnë duke parë faqet ku informacionet e inteligjencës nga Perëndimi sugjeronin se mund të bazoheshin laboratorët celularë. Ata gjetën vetëm atë që dikush e quan një "kamion i lavdëruar me akullore" të mbuluar me rrjeta merimange.

Publiku në atë kohë nuk mësoi kurrë se me afrimin e luftës, me burimet që nuk arrinin të dorëzonin dhe inspektorët të dilnin bosh, kishte shqetësime. "Panik" është se si e përshkruan një person i brendshëm. "E ardhmja ime është në duart tuaja," i tha Blair, me gjysmë shaka, Sir Richard në janar 2003, ndërsa presioni po rritej për të gjetur prova të WMD.

Një armë 105 mm është hedhur nga një helikopter Chinook në Artilerinë Mbretërore të Regjimentit 29 Komando Britanik në Gadishullin Fao në Irakun jugor, më 21 mars 2003

"Ishte frustruese në atë kohë," kujton tani Sir Richard. Ai akuzon inspektorët se kanë qenë "të paaftë" sepse nuk kanë gjetur asgjë. Hans Blix, i cili udhëhoqi inspektimet kimike dhe biologjike të OKB-së, i thotë BBC-së se deri në fillim të vitit 2003, ai kishte besuar se kishte armë, por filloi të dyshonte për ekzistencën e tyre pasi informacionet dolën bosh. Ai donte më shumë kohë për të marrë përgjigje, por nuk do ta merrte.

Dështimi për të gjetur një "armë duhanpirëse" nuk do ta ndalte luftën në mars 2003.

"Unë u përpoqa deri në momentin e fundit për të shmangur veprimet ushtarake," tha Tony Blair për BBC. Presidenti Xhorxh Bush, nga frika se aleati i tij do të humbiste një votë në parlament në prag të luftës, i ofroi atij në një video-telefonatë mundësinë që të tërhiqej nga pushtimi dhe të përfshihej vetëm në pasojat, por kryeministri e refuzoi. .

Ai e mbrojti vendimin e tij si një çështje parimore për sa i përket nevojës për t'u marrë me Sadam Huseinin, por edhe për shkak të nevojës për të ruajtur marrëdhëniet e Mbretërisë së Bashkuar me SHBA. "Kjo do të kishte një ndikim të rëndësishëm në marrëdhëniet," thotë ai, duke shtuar: "Kur isha kryeministër, nuk kishte asnjë dyshim as nën Presidentin Clinton dhe as Presidentin Bush, të cilit presidenti amerikan ia ngriti telefonin i pari. Ishte Kryeministri britanik. Sot ne jemi jashtë Evropës dhe a do t'i merrte Joe Biden telefonin fillimisht Rishi Sunak? Nuk jam i sigurt."

Por as WMD nuk do të gjendej më pas. "Gjithçka u shkatërrua," thotë një ish oficer i MI6, duke kujtuar një rishikim të brendshëm të burimeve të pasluftës. Dhe kjo do të linte pasoja të thella dhe të qëndrueshme si për spiunët ashtu edhe për politikanët.

G.MO/Shqiptarja.com

TAG:
• irak
• Britani e Madhe
• Saddam Husseini