Pavarësisht sfidave të shumta në jetë, Artan Kaja e ka pasur gjithmonë pikturën jo vetëm frymëzim, por edhe shkëputje nga realiteti i përditshëm, terapi dhe mik të pandarë.

Me kursimet e fituara në emigrim, Indriti bleu 50  kosheret e para dhe ia nisi punës. Fillimet ishin të vështira, por me durim ai arriti të ndërtojë disa parqe moderne me mbi 500 koshere bletësh.

Thëllëza Rakipi prej 35 vitesh prodhon kazanë rakie dhe saçë për pjekje, një zanat që e ka trashëguar nga babai. Puna e saj është vështirësuar këtë vit për shkak të zjarreve që shkatërruan vreshtat dhe cuan ne renien e shitjeve. Mungesa e tregut po rrezikon të shuajë këtë traditë të vjetër zejtarie në Delvinë.

Gëzim Lika, zjarrfikës në Fushë Arrëz, ka kaluar një verë të vështirë, ku shpesh me kolegët, u është rrezikuar jeta. Për Report TV ai thotë se, pavarësisht pasionit për profesionin dhe trajnimeve që ka ndjekur, mungesa e kushteve dhe pagat e ulëta e bëjnë punën e zjarrfikësit tepër të vështirë.

Në mungesë te një tregu, fermerët në Dimal detyrohen të shesin në rrugë prodhimet bujqësore. Blerës nuk ka, ankohen ata, ndërsa kostoja e prodhimit është rritur ndjeshëm.

Bashkimi Evropian po financon projekte në Shqipëri për të mbështetur ekonominë qarkulluese dhe tranzicionin drejt zhvillimit të gjelbër, në kuadër të Kapitullit 27 për mjedisin dhe ndryshimet klimatike. Projektet përfshijnë laboratorë biologjikë, riciklimin dhe krijimin e produkteve me materiale të ndërtimit.

Një udhëtim mbreslënës në Malësinë e Lëzhës, saktësisht në fshatin Kaluer, një fshat me mbi 30 tuma ilire që flasin për jetën në atë zonë 3500 vjet para lindjes së krishtit. Personazh I reportazhit është fermeri Preng Gjoka, modeli i një fermeri të vogël kapitalist. Suksesi I Prengës, puna, puna dhe vetëm puna. Shumë shpejt kullën e vjetër të familjes ai do ta shndërrojë në një bujtinë për zhvillimin e agroturizmit në fshat. Ndiqni reportazhin “Kalueri, fshati i lashtë 3500 vjeçar” të djelën, premierë, ora 13.30, nën moderimin e gazetarit Agim Pipa.

Në zonën e Gollobordës në Dibër, punimet me tezgjah janë një pjesë e rëndësishme e trashëgimisë kulturore. Beaze Muça është një nga artizanet që me pasion ruan zanatin e trashëguar nga nëna. Ajo tregon për Report TV se veshjet tradicionale përdoren në festa dhe dasma dhe shiten brenda dhe jashtë vendit

Indrit Sula dhe Malvin Lala janë dy të rinj nga Bulqiza, të cilët lane emigrimin dhe investuan ne bletari. Për mikrofonin e Report tTV tregojnë vështirësite e këtij sektori dhe ndihmaën e pamjaftueshme nga shteti për të shtuar kosheret.

Hamdi Memeti është ndër mjeshtrit më të vjetër në Vlorë, i cili prej 52 vitesh punon si këpucar. Pavarësisht moshës nuk ka menduar asnjëherë të ndalojë punën, teksa u bën thirrje të rinjve të marin një zanat në vendin tonë.

Sektori i blegtorisë gjendet në vështirësi për shkak se çmimi i qumështit është tejet i ulët. Çobani nga Skrapari, Ylli Koromani, i cili dimëron me tufën e deleve në zonën e Myzeqesë rrëfen për Report TV sfidat e punës së mundimshme e pa leverdi.

Katerina dhe Ladi Shakaj, ndër orëndreqësit më të vjetër në Vlorë, rrëfejnë për Report TV pasionin për zanatin e tyre që e ushtrojnë prej 4 dekadash. 

Falë ndikimit pozitiv të të atit i cili po ashtu punon si inxhinier, Kristi i ka marrë më të mirën këtij profesioni, duke gjetur lumturinë në zgjidhjen e problemeve të cilat ndikojnë në përditshmërinë tonë. Rasti i saj është burim frymëzimi jo vetëm për arritjet profesionale, por edhe për aftësinë e të pasurit një dite të mbushur me aktivitete.

Pas 33 vitesh Namik Kocaqi ka lënë emigrimin, për tu rikthyer në Berat. Turizmi është fusha ku po kontribuon duke gërshetuar traditën tonë me eksperiencën si kuzhinier që e mësoi në Como të Italisë.

Në Rubik të Mirditës, mbi 80 nxënës mësojnë në shkollën e mesme profesionale, e cila është ndër më të vjetrat në vend, me 55 vite eksperience. Nxënësit që mësojnë në laboratorë modern thanë se kanë kërkesa për punë që në bankat e shkollës.

Arsimi profesional në Vlorë jo vetëm është kthyer në trend, por dhe shtyllë e rëndësishme e fuqisë punëtore. 60 për qind e nxënësve të shkollës industriale kanë gjetur punë që në bankat e shkollës.

Personazhi ynë i kësaj fundjave është mjeku veteriner Giosue Fiori, nga Breshia e  Italisë, i cili është rritur në Lezhë. 25-vjeçari ushtron me pasion profesionin e tij dhe është martuar me vajzë shqiptare. E ka ndërtuar jetën e tij këtu dhe u bën thirrje të rinjve që të mos braktisin Shqipërinë

Një ndër profesionistët e rrallë të punimit të hekurit është Hetem Xhelaj nga Fieri. Ai e ka trashëguar profesionin e Kovaçit nga babai, por vetë me keqardhje thotë se nuk ka mundur që t'ia mësojë fëmijëve të tij këtë zanat të rrallë.

Zona e Kukësit njihet për rritjen e deles rudë. Gojëdhënat tregojnë se blegtorët e fshatrave ishin mjeshtër në qethjen e deleve. Ata njihen për përpunimin e leshit të deles dhe prodhimin e veshjeve tradicionale. Përdorimi i leshit të deleve ka qenë lënda bazë në veshën e tyre. Të njëjtën traditë po përpiqet të ruajë edhe Lirie Kotarja. Ajo ka hapur një dyqan të vogël ku ka angazhuar edhe pjesëtarët e familjes

Report Tv sjell historinë e 44-vjeçarit Murat Kërraj nga Gjirokastra, i cili pavarësisht se është skulptor, që prej moshës 11-vjeçare ruan traditën e familjes së tij si drugdhendës. Ai na njeh me punën e tij dhe prezanton mes të tjerash punimin me dru të Kalit të qyqes, një shpend në rrezik zhdukjeje në vendin tonë.

Në vend të duarve zgjedhin teknologjinë moderne, por asnjëherë të tilla punime nuk marrin të njëjtën vlerë me drurin që e gdhend ngadalë e shumë durim.

Hate Ora është një ndër artizanet më të vjetra në Kukës që punon sixhade e qilimë me motive të ndryshme. Gjithnjë e më shumë është rritur interesi për punimet e dorës, kryesisht nga turistët e huaj që vizitojnë Kukësin këtë sezon. Hatja, në intervistë për Report TV, tregon se ka shumë porosi nga gjermanët e italianët

Lindur dhe rritur në Itali, Kristian Kondi është një i ri nga Berati që u kthye në shtëpinë e të parëve për ta shndërruar në restorant. Ka vendosur të jetojë në Shqipëri, ndërsa jep një mesazh interesant për të rinjtë që po largohen në emigrim.

Ka vite që të rinjtë nuk preferojnë më zanatet e hershme, por Report TV sjell historinë e një axhustatori në Kukës i cili ka një jetë që punon dhe e do atë si ditën e parë. Halit Hamzai është i kënaqur që mund t’ia trashëgojë të birit zanatin, por ndjen dhimbje që jo vetëm zanati i axhustatorit është në zhdukje.

Studimet i vazhdon për degën e matematikë-fizikës, por 21 vjeçarja nga Zadrima Emanuela Jaku, i është përkushtuar edhe pasionit si artizane. Prej 4 vitesh ajo ka mësuar endjen në tezgjah dhe fton bashkëmoshatarët që të ruajnë traditën. 

Lulzim Shabani është një ndër të rrallët këpucar që e vazhdon traditën në Sarandë. Zanatin e ka mësuar 45 vite më parë në Ndërmarrjen e Punimeve Artizanale të Delvinës, ku shkonte çdo ditë nga Saranda me linjën e urbanit.

Mirjeta Pasha është pedagoge matematike dhe studente doktorature për Matematikë të aplikuar në USA. Mirjeta bën kërkim shkencor midis të tjerash, edhe në përmirësimin e skanerave (mamografi, x-rays etj) për të përmirësuar cilësinë e imazhit.

Në një intervistë në emisionin “Rreze Dielli”, ajo tregoi më tepër për karrierën e shkëlqyer që po arrin në Boston.

Në Zadrimë të Lezhës, 39-vjeçari Lek Pemaj ia ka dalë të ngre pa asnjë mbështetje një fermë me 40 mijë shpendë, kryesisht mbarështon gjelat e detit, të cilët janë mjaft fitimprurës. Ai flet me pasion për punën e tij dhe thotë se është i kënaqur. 

Tradita qindravjeçare e punimit të vozave të drunjta në mënyrë artizanale nuk është zhdukur në Këlcyrë. Prej vitesh, Ikmet Mino e ushtron këtë zanat të trashëguar nga gjyshërit dhe apelon të rinjtë të kthejnë sytë nga punimet arizanale.

Qani Berati, është një ndër lustraxhinjtë e paktë që ka mbetur në Tiranë. Me këtë zanat që e ka trashëguar nga babai ai thotë se ka mbajtur familjen, ndërsa gjëja më e vyer për të është mirënjohja që ka marrë në 49 vite punë.

Është larguar nga Shqipëria në moshë të re dhe tashmë i kthyer për të investuar në një sipërmarrje të veçantë. Fermë për rritjen e kërmijve, tregun e të cilëve e ka siguruar në Itali. Daniel Xhavara ka marrë toka me qira në Selenicë të Vlorës dhe prej një viti i përkushtohet kësaj ferme. Ndjekim rrëfimin e tij, që për Report Tv e sjell gazetari Armand Xhelili.

Një ndër blegtorët më të njohur në Selenicë është 76-vjeçari Mitat Hadëraj, i cili ka ngritur një fermë me 60 krerë lopë prej të cilave nxjerr fitime të mira, që shkojnë deri në 400 mijë lek në muaj. Ai ka treguar për Report tv gjithë eksperiencën e mundimshme por të suksesshme.

Puna nuk i është mërzitur edhe pse prej 45 vitesh kryen të njëjtin ritual. Këpucari Flamur Çela na mirëpret në punishte, ku rrëfen plot pasion zanatin që e ushtron prej moshës 16-vjecare.

Fatkeqësisht, shpesh e më shpesh të rinjtë shqiptarë zgjedhin largimin nga vendi për të gjetur një të ardhme më të mirë në vendet e Bashkimit Evropianë, si Italia, Franca e Gjermania. Ka dhe nga ata që zgjedhin rrugën e vështirë drejt Britanisë së Madhe, duke rrezikuar edhe jetën. Fenomeni duket se nuk ndalet me kaq.

Në zonën e Dumresë po prodhohet vaj ulliri me sasi të lartë, por fermerët ankohet se tregtarët e shumicës e kërkojnë me ccmim të lirë, ndaj prodhimi u ka mbetur stok.

Në Divjakë po prodhohen frutat ekzotike, të cilat tashmë kanë hyrë në treg. Fermeri, Irakli Shkoza që nisi kultivimin si eksperiment, thotë se klima është mjaft e përshtatshme për rritjen e tyre dhe çmimi i leverdishëm